Παρατηρήσεις επί της ΜΠΕ του έργου Διευθέτηση-Οριοθέτηση Μεγάλου Ρέματος

Εισήγηση της πρωτοβουλίας "Δασαμάρι S.O.S." στην Επιτροπή "Διαβούλευσης" [irafina.gr]

---

Παρατηρήσεις επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ)
του έργου Διευθέτηση-Οριοθέτηση Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας

“Pour bien conduire sa raison,
et chercher la vérité dans les sciences.”

Συνοπτικά: Πρόκειται για μία μελέτη που προτείνει σκληρά έργα διευθέτησης με σαρζανέτια και τσιμέντα τα οποία καταστρέφουν ολοκληρωτικά το Μεγάλο Ρέμα και το οικοσύστημά του.

1. Η ΜΠΕ ασχολείται με την κατ' όνομα οριοθέτηση του Μεγάλου Ρέματος. Στην πραγματικότητα οι μελετητές δεν κάνουν καμία οριοθέτηση του ρέματος. Η νομοθεσία ορίζει ακριβώς τι είναι η οριοθέτηση: “διαδικασία και επικύρωση του καθορισμού των οριογραμμών του υδατορέματος ... με στόχο την εξασφάλιση της απρόσκοπτης απορροής των επιφανειακών νερών και την περιβαλλοντική προστασία του υδατορέματος.” [ν.4258/2014, άρθρο 1]. Επομένως κατά την οριοθέτηση προσδιορίζεται το απαραίτητο εύρος της κοίτης και των πρανών του ρέματος και η επάρκεια της διάνοιξης της κοίτης ώστε το νερό να μπορεί να ρέει απρόσκοπτα, χωρίς εμπόδια από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, και έτσι ώστε να αναπτύσσεται φυσικά το οικοσύστημα του ρέματος. Αντ' αυτού, οι μελετητές επιλέγουν διατομές “κυρίως με κριτήρια διαθεσιμότητας χώρου και εύρους κατάληψης των έργων, περιορισμών λόγω υφιστάμενων κτισμάτων κλπ.” [ΜΠΕ, σελ. 2-4].

Επίσης, στους Χάρτες Επιπτώσεων – Προτεινόμενων Εργων [ΜΠΕ, Κεφ.15, Σχ. 9.1, 9.2, 9.3] οι οριογραμμές του ρέματος, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, τοποθετούνται στην υφιστάμενη κατάσταση του ρέματος, δηλαδή εκεί που εντοπίζονται παραβιάσεις, αυθαίρετη δόμηση και καταπατήσεις που εδώ και δεκαετίες έχουν δημιουργήσει στενώσεις σε μεγάλα τμήματα του ρέματος. Κι όλα αυτά σε ένα ρέμα που είναι χαρακτηρισμένο ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος [ΥΑ 9173/1642/1993] για το οποίο επιβάλλεται να υπάρχει ζώνη προστασίας 50μ. εκατέρωθεν των οριογραμμών [ΠΔ χρήσεων γης, ΦΕΚ 199/Δ/6-3-2003].

Τέτοια οριοθέτηση με αυτούς τους περιορισμούς που θέτουν οι μελετητές είναι μόνο κατ' όνομα “οριοθέτηση” και άρα δεν αποτελεί οριοθέτηση. Η αντίφαση αυτή διατρέχει το σύνολο της ΜΠΕ.

2. Η ΜΠΕ αντί της ενδελεχούς εξέτασης όλων των δυνητικών εναλλακτικών, παίζει με την ψυχολογία και εκβιάζει τον φόβο. Μια βασική αρχή από την οποία διαπνέεται η ΜΠΕ είναι ο διπολισμός: σαρζανετοποίηση-τσιμεντοποίηση Ή πλημμύρες, κάθε άλλου μέσου αποκλειομένου. Συνάμα και επακόλουθα ενσπείρει τον φόβο και τον τρόμο για “πλημμύρες”, “ζημιές” και “θύματα”, λέξεις οι οποίες απαντώνται 56 φορές μέσα στο κείμενο της ΜΠΕ.

Οι ήπιες εναλλακτικές λύσεις όπως τα έργα ορεινής υδρονομίας, οι αναβαθμοί, οι αναδασώσεις που συγκρατούν τα νερά στα ορεινά, δεν εξετάζονται καθόλου ως παρεμβάσεις που μειώνουν τόσο την υδατοπαροχή όσο και την ταχύτητα συρροής (αύξηση χρόνου συρροής) και άρα αποτελούν παράγοντες περιορισμού της διαστασιολόγησης των προτεινομένων τεχνικών έργων. Δεν αναφέρεται καν η ανάκτηση και διάνοιξη του δέλτα της εκβολής του ρέματος —εκεί που σήμερα δημιουργείται πλημμυρική στένωση λόγω του πάρκινγκ του ΟΛΡ στην αριστερή όχθη και του πάρκου Καραμανλή στη δεξιά— που θα είχε ως συνέπεια τη σημαντική μείωση των πλημμυρικών φαινομένων στον οικιστικό ιστό λόγω της ήπιας διοχέτευσης στη θάλασσα του υδάτινου όγκου που καταλήγει στην εκβολή.

Ετσι οι μελετητές μένουν προσκολλημένοι στη μοναδική επιλογή των συρματοκιβωτίων και των τσιμέντων, όταν οι ίδιοι έχουν ήδη αναγνωρίσει προηγουμένως (αιτιολογώντας την απόρριψη άλλων εναλλακτικών λύσεων) ότι τα συρματοκιβώτια επιφέρουν “μεγαλύτερες ταχύτητες καθώς και μεγάλες μεταφορές αδρανών υλικών για την πλήρωση των συρματοκιβωτίων” [ΜΠΕ, σελ. 2-12] ενώ για τη λύση της τσιμεντοποίησης αναφέρουν ότι

“δεν είναι επιθυμητή σε καμία περίπτωση για περιβαλλοντικούς λόγους για ένα φυσικό ρέμα ιδιαιτέρου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ... [διότι] οι ταχύτητες που θα αναπτυχθούν θα είναι πολύ μεγαλύτερες με αποτέλεσμα την ταχύτατη μεταφορά φερτών υλών αλλά και αστικής και γεωργικής ρύπανσης προς το θαλάσσιο χώρο της εκβολής.” [ΜΠΕ, σελ. 2-13]

Αποκαλύπτονται δε περισσότερο όταν γράφουν ότι το πλεονέκτημα(!) της τσιμεντοποίησης είναι η “μείωση του απαιτούμενου πλάτους για τη διευθέτηση του ρέματος” [ΜΠΕ, σελ. 2-13], επιβεβαιώνοντας ότι οι παρεμβάσεις τους κινούνται στον αντίποδα της οριοθέτησης —ακυρώνουν την έννοια της οριοθέτησης— και επιφέρουν το περαιτέρω στένεμα του ρέματος!

3. Οι μελετητές δεν λαμβάνουν υπ’ όψη τεκμηριωμένες διορθώσεις που έχουν ήδη υποβληθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες. Η ιστορία τέτοιων μελετών στο Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου είναι ένα έργο που επαναλαμβάνεται εδώ και χρόνια, με τους ίδιους πρωταγωνιστές, δυστυχώς όχι ως φάρσα: πάντα η ίδια εταιρεία (“Υδροεξυγιαντική”), ο ίδιος μηχανικός, οι ίδιοι λανθασμένοι χάρτες που τους δίνει η Περιφερειακή Ενότητα Ανατ. Αττικής με την έγκριση του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου. Παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις και τα επανειλημμένα υπομνήματα που έχουμε καταθέσει για διόρθωση των λαθών, όλα αυτά έχουν αγνοηθεί με αποτέλεσμα να εμφανίζονται χάρτες όπου επικρατεί το αλαλούμ στην ονοματοθεσία των ρεμάτων [ΜΠΕ, Κεφ.15, Σχ. 3 Λεκανών Απορροής]. Οι μελετητές δεν έχουν δει τα ρέματα, δεν τα έχουν περπατήσει, δεν γνωρίζουν καν τα ονόματα τους!

Ενδεικτικά μόνο, αναφέρουμε ότι στους χάρτες τους, το ρέμα Δασαμάρι το έχουν μετακινήσει από το δυτικό όριο της Διώνης, προς τα ανατολικά δίπλα στο ρ. Παλαιού Μύλου. Φτάνουν στο σημείο να αλλάζουν τα ονόματα ρεμάτων των οποίων η θέση καταγράφεται εμφανώς σε τοπογραφικούς χάρτες του 19ου αιώνα [Kaupert J.A., Curtius E., Karten von Attica].

4. Το Μεγάλο Ρέμα, χαρακτηρισμένο ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος [ΥΑ 9173/1642/1993], υπόκειται σε αυστηρότερους όρους προστασίας. Οι μελετητές αναγνωρίζοντας ότι τα σκληρά έργα διευθέτησης που προτείνει η ΜΠΕ είναι αντίθετα στο πνεύμα του χαρακτηρισμού κάνουν μια αποτυχημένη απόπειρα να δικαιολογήσουν τα προτεινόμενα έργα επισείοντας την απειλή ότι αντίστοιχα ρέματα της Αττικής “επικαλύφθηκαν αργότερα” και κατέληξαν σε “πλήρη εγκιβωτισμό [και] κατάργηση της ανοικτής επιφανειακής ροής” [ΜΠΕ, σελ. 2-30].

Ακόμη χειρότερα, όμως, αγνοούν το νόημα του συγκεκριμένου χαρακτηρισμού. Αναφέρουν ότι

“το ρέμα Ραφήνας στο μεγαλύτερο μέρος του χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος σύμφωνα με την ΥΑ 9173/1642/93 (ΦΕΚ 281Α/23-3-93). Αναλυτικότερα, από τα εξεταζόμενα ρέματα τα τμήματα που αφορούν το χαρακτηρισμό αυτό, είναι το τμήμα του ρ. Ραφήνας από την εκβολή του (Χ.Θ. 0+000) έως τη συμβολή με το ρ. Βαλανάρη (~Χ.Θ. 4+000), το τμήμα από τη συμβολή με ρ. Σπάτων έως τη Χ.Θ. 11+200, όλο το υπόλοιπο τμήμα μέχρι τη Χ.Θ. 14+990, καθώς και όλο το εξεταζόμενο τμήμα του ρ. Βαλανάρη. Συνολικά περίπου το 68% του μήκους των ρεμάτων που εντάσσεται στο υπό μελέτη έργο χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.” [ΜΠΕ, σελ. 9-17]

Θα όφειλαν οι μελετητές να γνωρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος δεν αφορά τμήματα ρεμάτων αλλά “ολόκληρες τις υδρολογικές λεκάνες” διότι “δεν νοείται ο τμηματικός χαρακτηρισμός ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος ενός μόνο μέρους της κάθε υδρολογικής ενότητας της φυσικής απορροής των ομβρίων” [Προστατευόμενες περιοχές ΥΑ 9173/1642/1993, Γενική Δ/νση Πολεοδομίας ΥΠΕΝ, α.π. 22321/22-5-15].

Πιάνονται όμως αδιάβαστοι οι μελετητές ακόμα και στους νόμους που οι ίδιοι παραθέτουν. Γράφουν ότι σύμφωνα με το ΠΔ χρήσεων γης της ΖΟΕ Μεσογείων [ΦΕΚ 199/Δ/2003] “προβλέπεται ζώνη ειδικών ρυθμίσεων διατήρησης και όρων προστασίας σε ότι αφορά χρήσεις και λειτουργιών 50μ. εκατέρωθεν του άξονα του ρέματος, δημιουργώντας μια οιονεί γραμμική περιοχή προστασίας πλάτους 100μ.” [ΜΠΕ, σελ. 6-97]. Δυστυχώς γι αυτούς και ευτυχώς για το Μεγάλο Ρέμα το ΠΔ προσδιορίζει τη ζώνη προστασίας σε 50μ. εκατέρωθεν των οριογραμμών του ρέματος και άρα η περιοχή προστασίας πρέπει να είναι πλάτους τουλάχιστον 100μ. (50μ. αριστερά + 50μ. δεξιά + πλάτος οριοθέτησης).

5. Με την Α' Φάση των έργων διευθέτησης που προτείνονται στη ΜΠΕ δεν διασφαλίζεται η αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής. Οπως οι ίδιοι οι μελετητές ομολογούν “ολοκλήρωση της αντιπλημμυρικής προστασίας θα επιτευχθεί με την κατασκευή του φράγματος ανάσχεσης στην πεδιάδα των Σπάτων και την ολοκλήρωση των λοιπών έργων διευθέτησης, που θα πραγματοποιηθούν σε Β’ Φάση” [ΜΠΕ, σελ. 2-9]. Αλλά ακόμα και γι’ αυτά τα έργα της Β' Φάσης με τα οποία θα ολοκληρωθεί η αντιπλημμυρική προστασία, θα χρειαστεί να γίνει “επανεξέταση των έργων Β’ Φάσης από μηδενική βάση” [ΜΠΕ, σελ. 2-33] το δε “φράγμα μπορεί να μελετηθεί σε οριστικό στάδιο και να κατασκευαστεί μετά από 10 χρόνια περίπου από την περαίωση των έργων διευθέτησης” [ΜΠΕ, σελ. 3-4]. Δηλαδή, αφού θα έχει καταστραφεί το Μεγάλο Ρέμα από τα έργα διευθέτησης της Α' Φάσης, η αντιπλημμυρική θωράκιση δεν θα είναι ολοκληρωμένη, η Ραφήνα θα εξακολουθεί να κινδυνεύει επί 10 χρόνια από πλημμύρες, οπότε και θα ξαναμελετήσουν και θα προτείνουν άγνωστο τι. Βλέποντας και κάνοντας φτιάχτηκε αυτή η μελέτη;

6. Η προχειρότητα με την οποία γράφτηκε η ΜΠΕ φαίνεται ακόμη και στις εκτενείς αντιγραφές (copy-paste) ολόκληρων αποσπασμάτων από άλλες ομοειδείς μελέτες ή ακόμα και από διπλωματικές εργασίες του ΕΜΠ. Αλλά και από κεφάλαιο σε κεφάλαιο της μελέτης επαναλαμβάνονται οι αντιγραφές ίδιων αποσπασμάτων. Αδυνατούν οι μελετητές να συντάξουν μία επί τούτου αυτόνομη μελέτη χωρίς πλαγιαρισμούς;

7. Η ΜΠΕ είναι παραπλανητική όταν προκειμένου να αμβλύνει τις εντυπώσεις από την καταστροφή του ρέματος, ενσωματώνει φωτογραφίες με ειδυλλιακά τοπία για να δείξει πώς θα είναι το Μεγάλο Ρέμα μετά τη διευθέτησή του [ΜΠΕ, Παράρτημα IV]. Οι φωτογραφίες αυτές ως άλλα καθρεφτάκια προς ιθαγενείς δείχνουν καταπράσινους κήπους και όχθες των ποταμών Γιονγκνίνγκ της Κίνας και Σον (Saône) της Λυών! Αναρωτιόμαστε αν οι μελετητές και οι εταιρείες τους δεν έχουν να επιδείξουν δείγματα “γραφής” από τον κύκλο εργασιών τους σε περιοχές της Ελλάδας; Ή μήπως τα δείγματα “γραφής” τους είναι μόνο τα τσιμέντα και τα σαρζανέτια;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ΜΠΕ αντί να διευρύνει τα όρια του Μεγάλου Ρέματος και να ελαχιστοποιεί τις τεχνικές παρεμβάσεις για την αντιπλημμυρική προστασία και τη διάσωση του φυσικού στοιχείου, επιλέγει, με πρόσχημα την πλημμύρα, να εξοντώσει το Μεγάλο Ρέμα. Ως εκ τούτου πρέπει να απορριφθεί και να επανυποβληθεί νέα μελέτη εντάσσοντας στη φιλοσοφία της την προστασία ανθρώπων και ρέματος, αντί να τα αλληλοαποκλείει.

9/11/2017

Δασαμάρι S.O.S.
ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών
email: dasamari.sos@gmail.com
blog: http://dasamarisos.blogspot.gr