«Επικράτεια» οικονομικών συμφερόντων εις βάρος του Μεγάλου Ρέματος και των κατοίκων της Ραφήνας

Δελτίο Τύπου

6/2/2021

«ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ» ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ
ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΡΑΦΗΝΑΣ…

Παρά τις συχνότατες πλημμύρες που βιώνουμε τα τελευταία 3 χρόνια με ανυπολόγιστο κόστος σε περιουσίες και ανθρώπινες ζωές, οι οποίες οφείλονται στο συνδυασμό ραγδαίων βροχοπτώσεων μαζί με τη συστηματική πολιτική κακοποίησης και εξαφάνισης ρεμάτων, το ΣτΕ με την απόφαση 2145/20 δίνει το τελειωτικό χτύπημα στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, σε ένα από τα μεγαλύτερα ρέματα της Αττικής!

Η διευθέτηση του ρέματος Ραφήνας που κρίθηκε νόμιμη και Συνταγματική από το ΣτΕ:

• Αυξάνει τον κίνδυνο για καταστροφικές πλημμύρες, ειδικά μέσα στην επόμενη 10ετία
• Νομιμοποιεί καταπατήσεις και αυθαίρετα που δημιουργούν στενώσεις στην κοίτη, τα οποία μάλιστα εκθέτει σε άμεσο κίνδυνο
• Καταστρέφει ένα από τα τελευταία πολύτιμα οικοσυστήματα της Αττικής

Εναλλακτικές λύσεις βελτίωσης της αντιπλημμυρικής λειτουργίας του ρέματος με παράλληλη διατήρηση της φυσικής του κοίτης δεν εξετάστηκαν ποτέ.

Το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας εμφάνισε πλημμυρικά φαινόμενα 3 φορές μέσα στα τελευταία 50 χρόνια. Οφείλονταν σε τοπικές στενώσεις που προκλήθηκαν από ανεπαρκείς γέφυρες διέλευσης, αυθαίρετα κτίσματα και επιχώσεις, μεταφορά φερτών από παρακείμενες εμπορικές δραστηριότητες κλπ. Δημιούργησαν τοπικές υπερχειλίσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν ήπιες επιπτώσεις σε ΛΑΘΟΣ χωροθετημένες δημόσιες υποδομές, όπως δρόμους και σχολεία (Ραφήνα, Παλλήνη) χτισμένα μέσα στην ιστορική κοίτη του ρέματος.

Δυστυχώς, η προαποφασισμένη τύχη της περιοχής των Μεσογείων που προβλέπει επέκταση/πώληση λιμανιού, επέκταση Αττικής Οδού και Προαστιακού, ανάπτυξη μεγάλων εμπορικών δραστηριοτήτων στην πεδιάδα των Σπάτων, μεγάλου Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων κλπ, επέβαλλαν τη μη εξέταση ήπιων λύσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αντιπλημμυρική επάρκεια το ρέμα Ραφήνας. Τέτοιες θα ήταν, ενδεικτικά, η μελέτη και ανακατασκευή ανεπαρκών γεφυρών(Ευβοϊκού, Βελανιδιάς, Ανδριώτη κλπ), η απομάκρυνση αυθαίρετων κτισμάτων και επιχώσεων που στενεύουν την κοίτη, η απομάκρυνση κρίσιμων δημόσιων υποδομών από την ιστορική κοίτη, η στήριξη ευπαθών πρανών με επιστημονικά άρτιες φυσικές και σύγχρονες μεθόδους όπως αυτές της Βιώσιμης (SFM) ή Φυσικής (NFM) Διαχείρισης Πλημμύρας.

Αντίθετα, η μελέτη επέλεξε να εξετάσει 4 χειρότερες περιβαλλοντικά λύσεις με πιο εκτεταμένη τσιμεντοποίηση. Έτσι, η προτεινόμενη λύση που μετατρέπει 17km φυσικού ρέματος σε ένα τεχνητό αγωγό ομβρίων επενδεδυμένο με σκυρόδεμα και συρματοκιβώτια εμφανίστηκε συγκριτικά ως η πιο φιλο-περιβαλλοντική λύση!

Στην πραγματικότητα δεν αποτελεί καν λύση, αφού αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μιας καταστροφικής πλημμύρας τύπου Μάνδρας, Εύβοιας, Κρήτης κλπ, ιδιαίτερα μέσα στην επόμενη 10ετία.

Κι αυτό γιατί:

α/ Το αδειοδοτημένο έργο είναι πολύ κατώτερο των νόμιμων προδιαγραφών που επιβάλλουν σχεδιασμό για περίοδο επαναφορά Τ50, δλδ για προστασία από πλημμύρα που στατιστικά εμφανίζεται μία φορά στην 50ετία. Ακόμη και οι νόμιμες προδιαγραφές του Τ50 σήμερα θεωρούνται εξαιρετικά ανεπαρκείς, όταν μέσα στην τελευταία τριετία έχουν συμβεί πάνω από 6 φορές πλημμύρες 300ετίας, 500ετίας, ακόμη και 1000ετίας! Διαβάζουμε στην απόφαση του ΣτΕ (Σκ.5): «Κύριο κριτήριο για την επιλογή των έργων Α΄ φάσης είναι η εξασφάλιση διοχετευτικότητας καθ’ όλο το μήκος του ρέματος, έστω και για μικρότερη περίοδο από την περίοδο επαναφοράς σχεδιασμού, που θεωρείται κατ’ αρχήν ίση με Τ=50 έτη. Το κρισιμότερο τμήμα είναι το τμήμα εντός πόλεως και μάλιστα στην περιοχή της πεζογέφυρας Ευβοϊκού όπου υπάρχει έντονη στένωση. Ολοκλήρωση της αντιπλημμυρικής προστασίας θα επιτευχθεί με την κατασκευή του φράγματος ανάσχεσης στην πεδιάδα των Σπάτων και την ολοκλήρωση των λοιπών έργων διευθέτησης. Εκτιμάται ότι το φράγμα μπορεί να μελετηθεί σε οριστικό στάδιο και να κατασκευαστεί μετά από 10 χρόνια περίπου από την περαίωση των έργων διευθέτησης του ρέματος.»

Στην πραγματικότητα, το έργο που αδειοδοτήθηκε, βάσει των στοιχείων της μελέτης είναι περίπου Τ20. Αν λοιπόν, μέσα στην επόμενη δεκαετία συμβεί μία βροχόπτωση μεγαλύτερη της Τ20 που μπορεί να αντέξει το έργο διευθέτησης (πράγμα πολύ πιθανό, όταν βλέπουμε να συμβαίνουν Τ300 ή Τ500 σε μεγάλη συχνότητα πλέον!), η πλημμύρα που θα πλήξει τη Ραφήνα θα είναι δραματικά χειρότερη από αυτή που θα συνέβαινε αν δεν είχε γίνει καθόλου το έργο! Γιατί λόγω της διευθέτησης με σκληρά υλικά (τσιμέντα και συρματοκιβώτια) η ορμή του νερού θα είναι κατά πολύ αυξημένη και καταστροφική, όπως αυτές που είδαμε πρόσφατα σε Εύβοια, Κρήτη, Καρδίτσα κλπ. Τον κίνδυνο από την αύξηση της ταχύτητας του νερού στο διευθετημένο ρέμα, την παραδέχεται άλλωστε και το ίδιο το ΣτΕ (Σκ.16): «Προκύπτει, τέλος, ότι ο πλημμυρικός κίνδυνος δεν είναι μόνον αποτέλεσμα της αύξησης της ταχύτητας ροής του ύδατος, η οποία πράγματι είναι σημαντική εξαιτίας των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν στο έργο.»

β/ Νομιμοποιεί καταπατήσεις και αυθαίρετα, τα οποία μάλιστα εκθέτει σε άμεσο κίνδυνο πλημμύρας. Επειδή με την κατασκευή έργων διευθέτησης οι γραμμές οριοθέτησης του ρέματος τοποθετούνται δίπλα στα έργα, αυτό στενεύει το χώρο που φυσικά ανήκει στο ρέμα. Το αποτέλεσμα είναι πλήθος αυθαίρετων κατασκευών και παράνομων επιχώσεων να βρίσκονται πλέον εκτός γραμμών οριοθέτησης και να νομιμοποιούνται! Αυτά είναι τα πρώτα που θα πάρει μια ενδεχόμενη πλημμύρα.

Στην περίπτωση του ρέματος Ραφήνας, που το έργο που θα υλοποιηθεί είναι για πλημμύρα 20ετίας, ενώ οι γραμμές οριοθέτησης έχουν σχεδιαστεί για πλημμύρα 50ετίας, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο επικίνδυνα. Καθόλου σύμπτωση λοιπόν, που στη μελέτη οριοθέτησης οι γραμμές πλημμύρας όπως διαμορφώνονται μετά την κατασκευή του αδειοδοτημένου έργου δεν επισημαίνονται καν στο χάρτη, όπως επιβάλλει η νομοθεσία για την οριοθέτηση!

γ/ Ακυρώνει τη σωτήρια αντιπλημμυρική λειτουργία που επιτελούν τα φυσικά πλημμυρικά πεδία της πεδιάδας των Σπάτων και της εκβολής, παρόλο που αναγνωρίζει τον ευεργετικό αντιλημμυρικό τους ρόλο αναφέροντας: «Η περιοχή αυτή (πεδιάδα των Σπάτων) αποτελεί πεδίο ανάσχεσης πλημμυρών, πολύ ευνοϊκό για την αντιπλημμυρική προστασία της Ραφήνας».

Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι η απόφαση του ΣτΕ (Σκ.16), αντιμετωπίζει το πλημμυρικό πεδίο ως «εκφυλισμένη κοίτη» που πρέπει να …αποκατασταθεί: «… Πλέον σημαντική είναι η κακή κατάσταση της κοίτης του ρέματος, όπως περιγράφεται στη μελέτη και δεν αμφισβητείται από τους αιτούντες, και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του δεν διαθέτει διαμορφωμένη διατομή ή διαθέτει ανεπαρκή για την ασφαλή διοχέτευση των υδάτων διατομή. Η αποτροπή κατάκλυσης εξασφαλίζεται με τη δημιουργία ελεγχόμενου και συγκεκριμένου χώρου για τη διέλευση του ύδατος, δυνάμει των επίδικων έργων…»

Το αποτέλεσμα της «δημιουργίας ελεγχόμενου και συγκεκριμένου χώρου για τη διέλευση του ύδατος» σημαίνει με απλά λόγια ότι θα ακυρωθεί η φυσική εκτόνωση της πλημμύρας στην αδόμητη περιοχή της πεδιάδας και όλο το νερό θα διοχετευθεί στα κατάντη δλδ στην κατοικημένη Ραφήνα!

Επιπλέον, το έργο διευθέτησης που ενέκρινε το ΣτΕ, καταστρέφει το οικοσύστημα του ρέματος Ραφήνας και τον υγρότοπο της εκβολής του, καταστρατηγώντας το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (ν. 4277/2014) και το ν. 4559/2018 που ορίζει τα όρια του υγροτόπου και απαγορεύει «κάθε δραστηριότητα που υποβαθμίζει την οικολογική του κατάσταση». Σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ (Σκ.18), το έργο διευθέτησης, που προβλέπει τις πλέον βαριές κατασκευές σκυροδέτησης στα τελευταία 800μ του,… «Δεν αδειοδοτεί δραστηριότητα απαγορευόμενη από τις ανωτέρω διατάξεις»!

Το ΣτΕ, χωρίς καν να ελέγξει αν αληθεύουν τα αναφερόμενα στη ΜΠΕ δλδ αν είναι σύμφωνη με το ν.4559/2018 και τις συντεταγμένες οριοθέτησης του υγροτόπου της εκβολής, αναφέρει (Σκ.18) «Σε κάθε περίπτωση, όπως προκύπτει από την Α.Ε.Π.Ο και την Μ.Π.Ε. του έργου, δεν προβλέπεται στην περιοχή των εκβολών του ρέματος Ραφήνας ούτε δόμηση ούτε επιχωμάτωση ούτε άσκηση οχλουσών δραστηριοτήτων»!!!

Τέλος η ΜΠΕ και η απόφαση του ΣτΕ, εισάγοντας την έννοια του τμηματικού χαρακτηρισμού του ρέματος Ραφήνας ως Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος (!!!), παραβλέπουν την ουσία της προστατευτικής νομοθεσίας που αναφέρεται σε ολόκληρες τις υδρολογικές λεκάνες των ρεμάτων.

Τα συμπεράσματα δικά σας!

Περαιτέρω μπορείτε να διαβάσετε:
Αναλυτική Κριτική Αξιολόγηση της Απόφασης ΣτΕ 2145/2020
Απόφαση 2145/2020 Ε’ Τμήματος του ΣτΕ .