Αντιπυρική περίοδος: «Ποδαρικό» με ρεκόρ καμένων εκτάσεων

Γιώργος Μουρμούρης

▸Φόβοι για το καλοκαίρι, αποσπασματικές και ανολοκλήρωτες οι παρεμβάσεις πρόληψης, παραμένουν τα κενά στην καταστολή πυρκαγιών.

Με ρεκόρ δεκαεπτά ετών όσον αφορά το μέγεθος των καμένων εκτάσεων από την αρχή του έτους πρόκειται να ξεκινήσει, την 1η Μαΐου, η αντιπυρική περίοδος του 2024. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), έως τις 14 Απριλίου πυρκαγιές είχαν κατακάψει στην Ελλάδα 9.330 στρέμματα, όταν ο μέσος όρος της περιόδου 2006-2023 για την ίδια περίοδο είναι 1.839,4 καμένα στρέμματα.

Η παρατεταμένη ανομβρία σχεδόν στο σύνολο της ανατολικής Ελλάδας, οι εξαιρετικά υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες που επικράτησαν τους προηγούμενους μήνες (2,4 βαθμοί πάνω από τον μέσο όρο τον Φεβρουάριο και 1,6 βαθμοί τον Μάρτιο) και οι ισχυροί άνεμοι συνέθεσαν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, που προκαλεί εύλογη ανησυχία για το τι μέλλει γενέσθαι το επερχόμενο καλοκαίρι.

Η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ, όμως αυτό δεν γίνεται για μια ακόμη χρονιά να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι από κράτος και κυβέρνηση. Επί δεκαετίες στην Ελλάδα η έμφαση, όσον αφορά την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, δινόταν στην καταστολή και όχι στην πρόληψη. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις της WWF, την περίοδο 2016-2020 το 83,95% των πόρων κατευθύνθηκε προς την πυρόσβεση και μόλις το 16,05% προς την πρόληψη, όταν ο ΟΗΕ ζητά να διατίθεται το 45% στην πρόληψη και την ετοιμότητα, το 34% στην καταστολή των πυρκαγιών και το 20% στην αποκατάσταση.

Τα τελευταία χρόνια μέσω των προγραμμάτων Antinero 1, 2 και 3 του ΥΠΕΝ, έχουν διατεθεί κολοσσιαία ποσά (περίπου 418 εκατ. ευρώ) σε ιδιώτες αναδόχους για την πραγματοποίηση έργων πρόληψης (καθαρισμούς, συντήρηση και διάνοιξη δασικών δρόμων και αντιπυρικών ζωνών κ.λπ.). Εκτός του ότι πρόκειται για παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να έχουν πραγματοποιηθεί πιο αποτελεσματικά και με μικρότερο κόστος από μια σωστά στελεχωμένη δασική υπηρεσία, το μεγάλο πρόβλημα των εν λόγω προγραμμάτων είναι ότι αποτελούν αποσπασματικές παρεμβάσεις που διαρκούν όσο χορηγούνται κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ δεν ολοκληρώνονται εγκαίρως πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου (τα έργα θα βρίσκονται σε εξέλιξη τουλάχιστον ως τον Ιούλιο).

Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, ο μόνος σχεδιασμός που υπάρχει είναι το «σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων» το οποίο περιλαμβάνει εξαιρετικά προβληματικές διατάξεις που εμπλέκουν ενεργά ιδιωτικές εταιρείες στην εκμετάλλευση των δασών και της δασικής παραγωγής μέσω του χρηματιστηρίου ρύπων.

Στην αντιπυρική προετοιμασία εμπλέκεται πλήθος φορέων (υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, ΥΠΕΝ, αποκεντρωμένες διοικήσεις, περιφέρειες, δήμοι, ΔΕΔΔΗΕ, ΑΔΜΗΕ κ.ά). Ο μεγάλος αριθμός εμπλεκομένων δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για το συνηθισμένο «μπαλάκι των ευθυνών», τόσο πριν όσο και μετά από καταστροφές. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη προσπάθεια του ΥΠΕΝ να περάσει στους δήμους αλλά και τους κατοίκους περιοχών που κινδυνεύουν από πυρκαγιές την ευθύνη εφαρμογής του κατά γενική ομολογία μη εφαρμόσιμου στην πράξη «κανονισμού αντιπυρικής προστασίας ακινήτων εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων».

Οι δήμοι, επιφορτισμένοι με πλήθος καθηκόντων που αφορούν από τον καθαρισμό της παρόδιας βλάστησης έως τη σύνταξη σχεδίων εκκένωσης οικισμών και τους καθαρισμούς οικοπέδων ιδιωτών, αδυνατούν στην πράξη να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους λόγω ανεπάρκειας κονδυλίων και, κυρίως, δραματικών ελλείψεων προσωπικού, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις παντελούς αδιαφορίας για την αντιπυρική προετοιμασία. Όσο για τον ΔΕΔΔΗΕ και τον ΑΔΜΗΕ, κατά τα προηγούμενα χρόνια πολλές πυρκαγιές αποδόθηκαν σε εστίες που ξεκίνησαν από πυλώνες, στύλους ηλεκτρισμού και μετασχηματιστές. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιανουάριο παραπέμφθηκαν σε δίκη δύο διευθυντικά στελέχη του ΑΔΜΗΕ για τη μεγάλη πυρκαγιά του 2021 στη Βαρυμπόμπη, που ξεκίνησε από πυλώνα μεταφοράς ηλεκτρισμού.

Σοβαρά προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν και στο επίπεδο της καταστολής των πυρκαγιών, καθώς παρά ορισμένα βήματα που έγιναν τα τελευταία χρόνια, όπως η δημιουργία της ΕΜΟΔΕ (δασοκομάντος), η έμφαση εξακολουθεί να δίδεται στην προστασία των οικισμών και στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών κυρίως από τον δρόμο, και όχι μέσα στο δάσος.

Φέτος μάλιστα, κατά τρόπο εντελώς λανθασμένο, αναμένεται να ενισχυθεί η έμφαση στην πυρόσβεση από αέρος καθώς με την παραμικρή εστία φωτιάς θα απογειώνονται εναέρια μέσα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο κόστους και καταπόνησης του γερασμένου στόλου.

Πηγή: εφημ. ΠΡΙΝ (20-4-2024)