Η εμπορευματοποίηση της γης πίσω από τις μεγάλες τραγωδίες

Τα παχιά λόγια, οι υποκριτικές-δακρύβρεχτες δηλώσεις και οι άθλιες-ψεύτικες αντιπαραθέσεις μεταξύ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και των άλλων αστικών κομμάτων αρχίζουν να καταλαγιάζουν.

Η κυβέρνηση επιδιώκει να «κλείσει» το παράθυρο με θέα το μαύρο και το σταχτί που άφησαν στο διάβα τους οι δασικές πυρκαγιές, η μία στην Ανατολική Αττική, με 95 τουλάχιστον νεκρούς και τεράστιες καταστροφές λαϊκής περιουσίας, και η άλλη στη Δυτική Αττική.

Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση μίλησαν για «ακραία κλιματικά φαινόμενα» και κλιματική αλλαγή, για ξήλωμα των «στρεβλώσεων και παθογενειών του παρελθόντος», της ανεξέλεγκτης δόμησης, των αυθαίρετων κτισμάτων και κατασκευών. Εξαγγέλλουν μέτρα υλοποίησης νόμων που δεν εφαρμόζονταν μέχρι σήμερα, πανηγυρίζουν για τους δασικούς χάρτες, προχώρησαν σε οργανωτικές μεταβολές στην Πολιτική Προστασία.

ΝΔ, ΚΙΝΑΛ και τα άλλα αστικά κόμματα κατηγόρησαν την κυβέρνηση, όπως κάθε φορά (εθιμικά πλέον γίνεται), αλλά με μεγαλύτερη ένταση, λόγω της εκατόμβης των νεκρών. Βασικά στοιχεία της κριτικής είναι η «ανικανότητα», η «έλλειψη συντονισμού», η «ανεπάρκεια των μέτρων», η «λάθος αξιολόγηση», ο χρόνος άφιξης των πυροσβεστικών δυνάμεων, οι επιχειρησιακές γενικότερα «αδυναμίες» και «κενά». Ορισμένοι πιο «προχωρημένοι» έκαναν λόγο και για την αυθαίρετη δόμηση.

Αμείλικτα αλλά αναπάντητα ερωτήματα

Ας απαντήσουν όλοι αυτοί σε ορισμένα ερωτήματα:

• Τι ρόλο έπαιξαν οι επιχειρηματικοί κατασκευαστικοί όμιλοι, οι έμποροι γης (κτηματομεσίτες), οι μεγαλοκαταπατητές στις 10ετίες '50-'70 και οι αστικές κυβερνήσεις, στη χωρίς υποδομές και άναρχη επέκταση των πόλεων, στη δημιουργία οικισμών νομίμων ή κατά παρέκκλιση, με άδειες δόμησης εκτός σχεδίου;
• Γιατί δεν έχουν αναρτηθεί οι περισσότεροι δασικοί χάρτες στις κρίσιμες περιοχές του νομού Αττικής και όσοι έχουν αναρτηθεί είναι γεμάτοι «μοβ», δηλαδή «οικιστικές πυκνώσεις»;
• Μέσα σε ποιο καθεστώς δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι του Λεκανοπεδίου κατασκεύασαν εξοχική-β' κατοικία στην Αττική, στις παραλιακές κυρίως περιοχές της;
• Γιατί σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο έχουν μπαζωθεί, οικοπεδοποιηθεί και τσιμεντοποιηθεί ρέματα και χείμαρροι συνολικού μήκους 550 χιλιομέτρων, περίπου όση είναι η απόσταση Αθήνας-Θεσσαλονίκης;
• Γιατί 85.000 στρέμματα δασών, δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων, φυσικών εκτάσεων, έγιναν βίλες και αυθαίρετα από το 1987 μέχρι σήμερα; Γιατί, αντίστροφα, την ίδια περίοδο, περισσότερα από 180.000 στρέμματα πευκοδάσους στην Αττική «εξαφανίστηκαν» από το χάρτη και στη θέση τους εμφανίστηκαν κυρίως οικισμοί και αγροτικές γαίες;
• Πάνω από 250.000 στρέμματα δασών-δασικής γης και κρατικές εκτάσεις σε προστατευόμενες περιοχές και παραλιακές ζώνες που βρίσκονται υπό ένταξη, διεκδικούνται για δόμηση σε όλη την Ελλάδα, μεταξύ άλλων και από περισσότερους από 220 οικοδομικούς συνεταιρισμούς, περίπου «νόμιμους» και παράνομους. Το 45% περίπου αυτών των εκτάσεων βρίσκεται στην Αττική (περιλαμβάνει και ορισμένες εκτάσεις που κάηκαν πρόσφατα) και διεκδικούνται από περίπου 130 οικοδομικούς συνεταιρισμούς. Τι θα κάνει η κυβέρνηση γι' αυτά; Τι λένε τα άλλα αστικά κόμματα;
• Αφού το οικόπεδο στο Μάτι, «στο οποίο κατέφυγαν για σωτηρία και εν τέλει βρήκαν το θάνατο 26 από τους συμπολίτες μας», όπως δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σ. Φάμελλος, είναι «διακατεχόμενη δημόσια δασική έκταση, που έχει κριθεί υπέρ του Δημοσίου» κι ακόμη «η παράκτια περιοχή είναι δημόσια δασική έκταση, με δικαστική απόφαση», γιατί η κυβέρνηση δεν ανακοίνωσε μέτρα για την επίλυση του ιδιοκτησιακού προβλήματος στα δάση, στο Μάτι και γενικότερα;
• Γιατί ο λαός βρίσκεται αντιμέτωπος με τέτοιες μεγάλες καταστροφές, ενώ η επιστήμη, η τεχνική και η τεχνολογία μπορούν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από τις δασικές πυρκαγιές, τις πλημμύρες, τους σεισμούς; Τι «εμποδίζει» την αξιοποίησή τους για την προστασία των εργαζομένων, των λαϊκών στρωμάτων;
• Γιατί να αποτελεί ατομική και όχι κοινωνική υπόθεση και ευθύνη η προστασία από πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς;

Τι προσπαθούν να κρύψουν;

Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση, αφού «ξέμπλεξαν» με τα «ακραία καιρικά φαινόμενα», αφού «καταδίκασαν» ως ένοχο την κλιματική αλλαγή, ουσιαστικά εστιάζουν σκόπιμα στο ζήτημα των αυθαιρέτων, ως την αιτία για την τεράστια καταστροφή.

Το κυριότερο που επιδιώκουν είναι να αντιστρέψουν την πραγματικότητα. Μετατρέπουν το αποτέλεσμα σε αιτία, για να μην αποκαλυφθεί η μία και μοναδική αλήθεια: Οτι η εκατόμβη των νεκρών, οι καταστροφές ή οι πλημμύρες, τα μπαζωμένα ρέματα, τα αυθαίρετα, είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία.

Η αιτία και αυτής της τεράστιας καταστροφής είναι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και τα κέρδη του κεφαλαίου. Η πολιτική γης που εξυπηρετεί διαχρονικά τη δράση των επιχειρηματικών ομίλων. Ο καπιταλισμός που σαπίζει και παρασύρει ανθρώπινες ζωές, όπως άλλωστε και κάθε μέρα, στο βωμό της εκμετάλλευσης.

Αν ήθελε κανείς να γράψει ένα «ταφικό επίγραμμα» στο σύνολο της πρόσφατης ανείπωτης καταστροφής, θα έπρεπε να λέει: «Χάθηκαν τόσες ζωές, επειδή η γη είναι εμπόρευμα για την αστική τάξη, το κεφάλαιο, τις κυβερνήσεις και το κράτος τους».

Η πολιτική χρήσης γης υποτάσσεται στους νόμους της αγοράς, στην εξασφάλιση και θωράκιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας, της διευρυμένης αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου.

Ο σκοπός αυτός υπηρετείται μέσα από αλυσίδα νόμων και άλλων τομέων της κρατικής πολιτικής. Ετσι, οι επιδιώξεις για κερδοφόρες επενδύσεις στη γη (τουρισμός, κατοικία, βιομηχανίες, ΑΠΕ, απορρίμματα κ.λπ.) καθορίζουν και την πολιτική γης, αφού η γη και η οργάνωσή της πρέπει να ανταποκριθούν στην κατά χώρο οργάνωση των επενδύσεων, ακριβώς για να μεγιστοποιηθεί το κέρδος.

Οι μεταβολές στη χρήση γης διαχρονικά οδηγούν σε διευκόλυνση και επιτάχυνση των επενδύσεων σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά και στην ανάγκη διαμόρφωσης σε κάθε περίοδο και των όρων κατοικίας των εργαζομένων στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, όπως και των απαραίτητων υπηρεσιών για τη λειτουργία οικισμών ή πόλεων. Αυτές με τη σειρά τους θα συμβάλλουν στη μεγιστοποίηση της κερδοφορίας, αφού και ως γη, και ως κατασκευή, και ως κατοικία για τους εργαζόμενους, αποτελούν εμπόρευμα και πηγή κέρδους για τους επιχειρηματικούς ομίλους των κλάδων.

Η πολιτική γης στον δασικό χώρο, στα δασικά οικοσυστήματα, οι αλλαγές στον προορισμό, το χαρακτήρα, τη χρήση τους διαχρονικά, σηματοδοτούν ουσιαστικά το βαθμό, τον τρόπο και τη μορφή διείσδυσης των μονοπωλιακών επιχειρηματικών ομίλων, με βάση το κριτήριο της κερδοφορίας. Η γη και οι χρήσεις της συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος (δασών, ρεμάτων, ζωνών χρήσης), την ασφάλεια των κατοίκων (π.χ. πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί, βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης).

Οι αλλαγές στις χρήσεις γης απειλούν τα δασικά οικοσυστήματα μέσω αποχαρακτηρισμών και καταστροφής από πυρκαγιές. Αφορούν κυρίως την επέκταση των οικονομικών δραστηριοτήτων στον φυσικό χώρο, αλλά και την αλλαγή της μορφής της βλάστησης. Η επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, οι πιέσεις από τον τουρισμό και η άναρχη οικοδομική δραστηριότητα έχουν συχνά ως αποτέλεσμα στη θέση του καμένου δάσους να «ξεφυτρώνει» τσιμέντο.

Αυτό έγινε για 10ετίες στην Αττική και σε όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η τουριστική κυρίως εκμετάλλευση και η ανάγκη για παραθεριστική κατοικία εξασφάλιζαν τεράστια κέρδη για τους επιχειρηματικούς ομίλους, με εργαλείο και τις δασικές πυρκαγιές, τη μη κήρυξη ως αναδασωτέων χιλιάδων στρεμμάτων δασών και δασικών εκτάσεων, κυρίως λόγω ιδιοκτησιακών αμφισβητήσεων, κατά κανόνα κρατικής ιδιοκτησίας μη καταγεγραμμένης.

Αυτήν την κατεύθυνση υπηρετεί η κυβέρνηση και με την «εθνική στρατηγική για τα δάση», με την οποία διευρύνει το πεδίο επενδυτικής δράσης των μονοπωλίων και κάνει γενικόλογη αναφορά στην πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών χωρίς ουσία. Οι δε δασικοί χάρτες, για τους οποίους πανηγυρίζει, «ξεκαθαρίζουν» το τοπίο στη γη, για τη διευκόλυνση της υλοποίησης των κερδοφόρων επιχειρηματικών επενδυτικών σχεδίων.

Οι εκκρεμότητες του ιδιοκτησιακού -στη βάση της κατοχύρωσης της ατομικής ιδιοκτησίας της γης- δημιουργούν πλήθος διεκδικήσεων, με συνέπεια διαχρονικά να οξύνονται σοβαρά προβλήματα στη χρήση της γης και ιδιαίτερα στην προστασία και διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων (δάση, δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικές, αλπικές κ.λπ.).

Η αυθαίρετη δόμηση

Η κυβέρνηση κατηγορεί για την αυθαίρετη δόμηση τα λαϊκά στρώματα. Αυτή όμως είναι αποτέλεσμα της χωρικής πολιτικής και της πολιτικής χρήσης γης, και γιγαντώθηκε εξαιτίας της πολιτικής συμμαχιών της άρχουσας τάξης και λόγω της στήριξης της κερδοφορίας του κατασκευαστικού κλάδου. Ταυτόχρονα, βέβαια, σκόπιμα «ξεχνούν» το σημερινό θεσμικό πλαίσιο εμπορευματοποίησης της χρήσης γης, των δασών, του αιγιαλού.

Διαχρονικά στην Ελλάδα η αυθαίρετη δόμηση, με ή χωρίς άδεια, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κάλυψη στεγαστικών αναγκών των λαϊκών στρωμάτων με φθηνότερους όρους, για την προώθηση κοινωνικών συμμαχιών και βέβαια για την τόνωση της κατασκευαστικής βιομηχανίας. Οικοδομήθηκαν ολόκληροι αυθαίρετοι οικισμοί με ελάχιστες παροχές (ελλιπές δίκτυο μεταφορών, ανύπαρκτοι ελεύθεροι χώροι, ακατάλληλα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, ηλεκτροδότησης κ.ά.).

Η αστική πολιτική επιχειρεί να καταστήσει συνυπεύθυνους το θύμα και τους θύτες του, βάζοντας στο ίδιο καζάνι τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, που θέλησαν να βάλουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους, με το κατασκευαστικό κεφάλαιο, τις αστικές κυβερνήσεις, το κράτος - υπηρέτη των μονοπωλίων.

Κατά καιρούς, με διάφορες ρυθμίσεις, νομιμοποιούν τους αποχαρακτηρισμούς και τις αλλαγές χρήσεων γης, για την προώθηση μεγάλης κλίμακας επενδυτικών σχεδίων των μονοπωλιακών ομίλων, με ειδικές «φωτογραφικές» διατάξεις, κατά παρέκκλιση κάθε ειδικότερης ρύθμισης.

Η «νομιμοποίηση» των αυθαιρέτων δεν λύνει το πρόβλημα της λαϊκής στέγης, αφού τόσο τα επιμέρους σπίτια, όσο και οι οικισμοί απέχουν από την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών για στέγαση. Ομως, δεν μπορεί η αυθαίρετη δόμηση να αντιμετωπίζεται ενιαία. Δεν είναι το ίδιο η εργατική-λαϊκή οικογένεια, που αντιμετώπισε με αυτόν τον τρόπο το πιεστικό πρόβλημα της στέγασής της, και οι «βίλες πάνω στο κύμα» των αστών και των ανώτερων μικροαστικών στρωμάτων, που αργά ή γρήγορα «βρίσκουν» το δρόμο της νομιμοποίησης.

Και είναι ζητούμενο να δούμε το επόμενο διάστημα το προαναγγελθέν νομοσχέδιο για τις λεγόμενες «οικιστικές πυκνώσεις», που ουσιαστικά θα περιλάμβαναν και μεγάλο αριθμό οικισμών αυθαιρέτων, με σκοπό τη νομιμοποίησή τους, όπως άφηνε να εννοηθεί η κυβέρνηση. Οι οικισμοί αυθαιρέτων, σύμφωνα με την ΕΚΧΑ (Εθνικό Κτηματολόγιο και Χαρτογράφηση ΑΕ), σε ποσοστό τουλάχιστον 95% βρίσκονται σε καταπατημένες δημόσιες δασικές εκτάσεις και δάση.

Η στρατηγική αντιπαράθεση

Η πείρα και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλιστική ανάπτυξη και ταυτόχρονα ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Δεν μπορεί να υπάρξει προστασία της ζωής, εξασφάλιση σύγχρονης και φτηνής κατοικίας, της ανάγκης για δουλειά, διακοπές, Υγεία, Πρόνοια, Παιδεία, ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων και των υδάτινων πόρων, που να ωφελεί ταυτόχρονα το λαό και τα μονοπώλια.

Τώρα είναι ώρα ο λαός να εντείνει την καθημερινή του πάλη, αποφασιστικά, για να μη θρηνήσουμε ξανά ανθρώπινα θύματα και υλικές καταστροφές, όπως αυτές στο Μάτι, στη Μάνδρα, στον Σαρωνικό, αλλά και τις παλιότερες, όπως στην Πελοπόννησο το 2007. Σε συμπόρευση με το ΚΚΕ, να απαιτήσει άμεσα, συγκεκριμένα μέτρα προστασίας της ζωής και της περιουσίας του.

Να παλέψει ενάντια στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, όπου οι λαϊκές ανάγκες και η ίδια η ανθρώπινη ζωή θυσιάζονται στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους. Για να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία η γη, τα μέσα παραγωγής και οι υποδομές, τα χερσαία και υδάτινα φυσικά οικοσυστήματα, στο πλαίσιο της εργατικής εξουσίας. Με κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, να τεθούν στην υπηρεσία της κάλυψης των σύγχρονων και διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών, με βάση ένα σύνολο κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων. Για ένα εργασιακό περιβάλλον και ποιότητα ζωής σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων.

Του Αντώνη ΡΑΛΛΑΤΟΥ*
* Ο Α. Ραλλάτος είναι μέλος του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της ΚΕ του ΚΚΕ και της Ομάδας Περιβάλλοντος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Πηγή: ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ