Πολεοδομικός «τσελεμεντές» Πικερμίου

Απόσπασμα ρυμοτομικού σχεδίου Π.1Ν

Αναρτήθηκε πριν από λίγες μέρες η Πολεοδομική Μελέτη Πικερμίου «όπως αυτή τροποποιήθηκε μετά την εκδίκαση των ενστάσεων» που είχαν συζητηθεί, ερήμην των κατοίκων, στο δημοτικό συμβούλιο της 10ης Αυγούστου. Ανατρέχοντας στην τρέχουσα (Σεπτεμβρίου 2023) Τεχνική Εκθεση της μελέτης διαπιστώσαμε το «μαγείρεμα» που έχουν κάνει στη μελέτη τα «μαγειρεία» του Δήμου Ραφήνας, ο οποίος είναι ο εργοδότης του συνόλου της μελέτης. Η μελέτη βρίθει ανακολουθιών («συνταγών μαγειρικής») που πρακτικά αναιρούν ακόμα και ενστάσεις που είχαν γίνει δεκτές από την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου [εισήγηση αρ. πρωτ. 3006/3-8-2023].

Παρακάτω θα εξετάσουμε αναλυτικά τις ανακολουθίες στην τροποποίηση της αρχικής μελέτης (Β1 Σταδίου) μετά την επεξεργασία των ενστάσεων που είχαν υποβάλει 60 και πλέον κάτοικοι σχετικά με τους όρους προστασίας του ρέματος Βαλανάρη.

Ομως, ένα καίριο ζήτημα έχει ήδη δημιουργηθεί από το «μαγείρεμα» που επιχειρείται με τη σύγχυση των σταδίων τροποποίησης της μελέτης. Η αρχικά αναρτηθείσα τον Φεβρουάριο του 2023 Πολεοδομική Μελέτη προσδιοριζόταν ως «Β1 Στάδιο: Πρόταση - Οριστική Μελέτη». Ακολούθως υποβλήθηκαν οι ενστάσεις με βάση τις οποίες η μελέτη θα έπρεπε να τροποποιηθεί και να παρουσιαστεί στο δημοτικό συμβούλιο της 10ης Αυγούστου. Αντί αυτού, τα σχέδια που παρουσιάστηκαν σε εκείνο το δημοτικό συμβούλιο δεν ήταν ενημερωμένα με τις επεξεργασμένες ενστάσεις. Εν τούτοις, στην απόφαση του δ.σ. [αρ. αποφ. 184/2023], όπου ενσωματώθηκε και η εισήγηση της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου επί των ενστάσεων, αναφέρεται ότι:

Η ανάρτηση του σχεδίου και οι ενστάσεις που υποβλήθηκαν οδήγησαν σε αλλαγές στο σχεδιασμό. Το αποτέλεσμα της επεξεργασίας των ενστάσεων, δηλαδή το υποβληθέν Β2 υποστάδιο, υποβάλλεται στο Δημοτικό Συμβούλιο για γνωμοδότηση μαζί με την παρούσα εισήγηση. Μετά την γνωμοδότηση του οικείου Δημοτικού Συμβουλίου και την αποδοχή (μερική ή ολική) των ενστάσεων που κρίνονται νόμιμες, η μελέτη θα οδηγηθεί προς τελικό στάδιο.
[...]
Το Δημοτικό Συμβούλιο [...] ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ & ΓΝΩΜΟΔΟΤΕΙ ΘΕΤΙΚΑ ΚΑΤΑ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ [...] Να προχωρήσει η αρμόδια υπηρεσία στην τροποποίηση του σχεδίου του σταδίου Β1 της μελέτης και να γίνει σχετική ανάρτηση.

Αντί λοιπόν η πρόσφατη ανάρτηση της Πολεοδομικής Μελέτης να προσδιοριστεί πλέον ως υποστάδιο Β2 που τροποποιεί το στάδιο Β1 μετά απο την επεξεργασία των ενστάσεων, διαβάζουμε στην Τεχνική Εκθεση της τρέχουσας μελέτης ότι πρόκειται πάλι για το «Β1 Στάδιο: Οριστική Μελέτη - Τελική Υποβολή μετά την υπ’ αρ. 184/2023 απόφαση του Δημ. Συβουλίου περί γνωμοδότησης επί των ενστάσεων». Ποιούς άραγε θέλουν να «τραπεζώσουν» τα «μαγειρεία» του Δήμου Ραφήνας και δεν τηρούν τη νόμιμη σειρά των σταδίων στην εκπόνηση των τεχνικών προδιαγραφών της Πολεοδομικής Μελέτης;

Το «μαγείρεμα» των ενστάσεων

1η ένσταση: Καθορισμός οριογραμμών Βαλανάρη

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, για την πολεοδόμηση μιας περιοχής προαπαιτούμενο είναι και η οριοθέτηση των ρεμάτων, προκειμένου να εξαιρεθεί από την πολεοδόμηση η ζώνη προστασίας του ρέματος, δηλ. η ζώνη που περικλείεται από τις οριογραμμές του ρέματος. Η τεχνική έκθεση της Πολεοδομικής Μελέτης [σελ. 28] εσφαλμένα προτείνει ως εκτός σχεδίου περιοχή, τη ζώνη μεταξύ των γραμμών πλημμύρας του ρέματος Βαλανάρη, ενώ το ορθό είναι η ζώνη μεταξύ των οριογραμμών του ρέματος (οι οποίες, εξ ορισμού, εμπεριέχουν και τις γραμμές πλημμύρας του ρέματος).

Αν και η ένσταση έγινε ΔΕΚΤΗ, τα ρυμοτομικά σχέδια και η Τεχνική Εκθεση της μελέτης συνεχίζουν να αποτυπώνουν και να αναφέρονται εσφαλμένα στις «γραμμές πλημμύρας» του Βαλανάρη και όχι στις «οριογραμμές» που είναι το ορθό [βλ. Τεχνική Εκθεση §4.1].

2η ένσταση: Προαπαιτούμενη η οριοθέτηση Βαλανάρη

Το τμήμα του ρέματος Βαλανάρη, που γειτνιάζει βορειοανατολικά με την υπό μελέτη περιοχή και «βρίσκεται στα όρια και έξω από την περιοχή μελέτης», δεν είναι οριοθετημένο. Εν τούτοις, η Πολεοδομική Μελέτη, «λόγω έλλειψης εγκεκριμένης μελέτης οριοθέτησης του ρέματος σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4258/2014», βασίζεται αυθαίρετα σε μια μη εγκριθείσα υδραυλική μελέτη που εκπονήθηκε τον Μάϊο του 2010 στην οποία προτείνονται οι γραμμές πλημμύρας του ρέματος Βαλανάρη και κατ' επέκταση οι οριογραμμές του. Εξίσου αυθαίρετη αναφορά γίνεται και σε έγγραφο της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου [αρ. πρωτ. 27/9-1-2023] που αναφέρει ότι οι γραμμές πλημμύρας «προέκυψαν από την μη εγκριθείσα υδραυλική μελέτη του έτους 2010». Επιπλέον, το Υπόμνημα του Σχεδίου Πολεοδομικής Οργάνωσης (Π.1) της μελέτης ορίζει τη γραμμή πλημμύρας παραπέμποντας σε «Υδραυλική Μελέτη Οριοθέτησης τμήματος του ρέματος Δασαμάρι». Ομως το ρέμα Δασαμάρι βρίσκεται σε άλλη περιοχή, πολύ βορειότερα και μακρύτερα του οικισμού Πικερμίου, στα δυτικά του οικισμού της Διώνης. Πολεοδομείται, επομένως, μια περιοχή δίπλα στο μη οριοθετημένο ρέμα Βαλανάρη με βάση αυθαίρετες γραμμές πλημμύρας και οριογραμμές που βασίζονται σε μή εγκεκριμένες ή μη σχετικές υδραυλικές μελέτες. Επικίνδυνο για την πολεοδομούμενη περιοχή του Πικερμίου, καταστροφικό για τον ποταμό Βαλανάρη και το οικοσύστημά του.

Η ένσταση έγινε ΔΕΚΤΗ. Ομως, η Πολεοδομική Μελέτη συνεχίζει να βασίζεται αυθαίρετα στην Υδραυλική Μελέτη Οριοθέτησης τμήματος του ρέματος Δασαμάρι, του 2010, αποκρύπτοντας πλέον ότι δεν είναι εγκεκριμένη [βλ. Τεχνική Εκθεση §4.1]. Σημειώνουμε ότι

• το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής έχει γνωμοδοτήσει κατά αυτής της μελέτης [αρ. απόφασης 231/23-7-2015],
• η Δ/νση Τεχνικών Εργων της Περιφερειακής Ενότητας Ανατ. Αττικής έχει αποδεχτεί την διάλυση της σύμβασης με την μελετητική εταιρεία για την εν λόγω μελέτη [ΑΔΑ 78Κ47Λ7-7ΤΗ] και
• η ίδια η Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου αναφέρει σε έγγραφό της [αρ. πρωτ. 27/9-1-2023] ότι οι γραμμές πλημμύρας «προέκυψαν από την μη εγκριθείσα υδραυλική μελέτη του έτους 2010».

Κατά συνέπεια οι γραμμές πλημμύρας που χαράσσονται στα ρυμοτομικά σχέδια της Πολεοδομικής Μελέτης είναι μη εγκεκριμένες, αυθαίρετες, πλασματικές και ...«μαγειρεμένες». Οι μόνες έγκυρες οριογραμμές και γραμμές πλημμύρας που μπορούν να αποτυπωθούν στα ρυμοτομικά σχέδια είναι αυτές που θα προκύψουν από μια μελέτη οριοθέτησης του Βαλανάρη όταν αυτή θα ολοκληρωθεί και θα έχει λάβει τις αναγκαίες εγκρίσεις της πολιτείας.

3η ένσταση: Επικύρωση οριοθέτησης με προεδρικό διάταγμα

Βάσει της Υπουργικής Απόφασης ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ02/96326/4696/24-11-2005 [ΦΕΚ 1916/Β'/2005], το τμήμα του ρέματος Βαλανάρη που συνορεύει με την περιοχή της Πολεοδομικής Μελέτης βρίσκεται εντός Ζώνης Α' Προστασίας του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου Πικερμίου, ιδιαίτερης παλαιοντολογικής αξίας, και επομένως στη διαμόρφωση των ορίων του πρέπει να συμπεριληφθούν όλοι οι σχετιζόμενοι φυσικοί σχηματισμοί κατά μήκος αυτού. Επειδή το εν λόγω τμήμα του ρέματος Βαλανάρη δεν είναι οριοθετημένο, η διαδικασία της οριοθέτησής του θα πρέπει να ακολουθήσει τα προβλεπόμενα του ν. 4258/2014, άρθρο 3 §4, σύμφωνα με τα οποία «όταν το προς οριοθέτηση τμήμα του υδατορέματος ευρίσκεται σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο ή σε παραδοσιακό οικισμό, η επικύρωση του καθορισμού των οριογραμμών του υδατορέματος γίνεται με προεδρικό διάταγμα», σε συνδυασμό και με τις αναφερόμενες μεταβατικές διατάξεις που προβλέποvται στο άρθρο 9 §1 του ως άνω νόμου.
Ανάλογη απαίτηση τίθεται και από τον οικοδομικό κανονισμό [ν. 4067/2012, άρθρο 28 §1, ΦΕΚ 79/Α'/9-4-2012] για τη δόμηση, όπου αναφέρεται ότι «Με προεδρικό διάταγμα ... καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις δόμησης κοντά σε ρέματα.»

Η ένσταση έγινε ΔΕΚΤΗ. Συμπληρωματικά αναφέρουμε ότι σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περί οριοθέτησης ρέματος ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος [ΣτΕ 1359/2020] «η επικύρωση της οριοθέτησης ρεμάτων, τα οποία ευρίσκονται σε τέτοιες περιοχές [σ.σ. ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος] και οικισμούς δεν επιτρέπεται να ανατεθεί σε άλλο, πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας, όργανο της εκτελεστικής εξουσίας.»

Παρ' όλα αυτά, πουθενά στην Πολεοδομική Μελέτη δεν καταγράφεται ότι η επικύρωση του καθορισμού των οριογραμμών του Βαλανάρη πρέπει να γίνει με προεδρικό διάταγμα.

Από τα παραπάνω ορθώνεται αμείλικτο το ερώτημα: πώς είναι δυνατό η Πολεοδομική Μελέτη του Πικερμίου να συνεχίζει την πορεία της στα «μαγειρεία» της διοίκησης, αν και αγνοείται το πραγματικό βόρειο όριο του οικισμού προς τον ποταμό Βαλανάρη;

4η ένσταση: Ζώνη προστασίας 50 μ. εκατέρωθεν των οριογραμμών

Ο καθορισμός των γραμμών πλημμύρας (και των οριογραμμών) του ρέματος συνεπάγεται περιορισμούς δόμησης εκατέρωθεν αυτών των γραμμών. Στην Πολεοδομική Μελέτη αναφέρεται ότι ορίζεται «η απόσταση των 10 μέτρων απαγόρευσης δόμησης από τις γραμμές πλημμύρας, σύμφωνα με την παρ. 4, αρθ. 9 του Ν. 4258/2014», δηλ. σύμφωνα με τον νόμο για τη διαδικασία οριοθέτησης υδατορεμάτων εν γένει. Ομως η ίδια μελέτη αναγνωρίζει ότι το ρέμα Βαλανάρη «έχει χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερου φυσικού περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος [ΦΕΚ 281/Δ'/1993]». Ισχύει, επομένως, ο ειδικότερος περιορισμός του Προεδρικού Διατάγματος Καθορισμού Χρήσεων Γης για ρέματα ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το οποίο σε πλάτος 50 μέτρων εκατέρωθεν των οριογραμμών απαγορεύεται η δόμηση και «επιτρέπονται μόνο τα απολύτως απαραίτητα έργα υποδομής οργανισμών κοινής ωφέλειας» [ΦΕΚ 199/Δ'/2003, άρθρο 3 §12].

Η «μυστική συνταγή»: η ένσταση ούτε γίνεται ΔΕΚΤΗ ούτε ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ. Στο δημοτικό συμβούλιο της 10ης Αυγούστου ο δήμαρχος επικαλούνταν τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων πρασίνου νότια του ρέματος Βαλανάρη αποφεύγοντας να προσδιορίσει την απόστασή τους από το ρέμα. Απέκρυψε δε τη δημιουργία νέου οικοδομικού τετραγώνου με υφιστάμενα κτίσματα βόρεια της οδού Αγράμπελης (Ο.Τ. 69), το οποίο εμφανίζεται στα ρυμοτομικά σχέδια της νέας ανάρτησης και απέχει λιγότερο από 50 μ. από τον άξονα του ρέματος, πόσω μάλλον από τις οριογραμμές του [βλ. Τεχνική Εκθεση §4.3, σελ. 31]. Eπίσης, εμφανίζεται Παλαιοντολογικό Μουσείο στο Ο.Τ. 68 που βρίσκεται οριακά εντός της ζώνης προστασίας των 50 μ. [βλ. Τεχνική Εκθεση §4.2, σελ. 30]. Αραγε το μουσείο είναι το «τυράκι για το μεγάλο φαγοπότι»; Και βέβαια δεν γίνεται να αγνοήσουμε ότι το βορειοδυτικό τμήμα της βιομηχανίας ELBISCO βρίσκεται εμφανώς εντός της ζώνης προστασίας των 50 μ. [βλ. Ρυμοτομικό Σχέδιο Π.2.2Ν].

Δήμος-εργοδότης, Υπηρεσία Δόμησης και Ανάδοχος έργου οφείλουν να απαντήσουν καθαρά επί της ένστασης, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους για την περαιτέρω πορεία της Πολεοδομικής Μελέτης.

5η ένσταση: Υδατόρεμα Α' προτεραιότητας

Επιπλέον, στην Πολεοδομική Μελέτη ο Βαλανάρης ορίζεται εσφαλμένα «σύμφωνα με την παρ. 3 του αρθρ. 20 του Παραρτήματος ΙΧ του Ρ.Σ.Α. [...] ως Υδατόρεμα Γ' προτεραιότητας». Με μια προσεκτική ανάγνωση του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας - Αττικής διαπιστώνεται ότι τα κύρια υδατορέματα Α' προτεραιότητας ονοματίζονται και σε αυτά συγκαταλέγονται οι «Κύριοι κλάδοι του ρέματος Ραφήνας» [ν. 4277/2014, άρθρο 20 §4]. Επομένως, ο ποταμός Βαλανάρης, που είναι ο κύριος κλάδος του ρέματος Ραφήνας, είναι Υδατόρεμα Α' προτεραιότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το θεσμικό καθεστώς προστασίας και τις διαδικασίες οριοθέτησης όλου του ποταμού.

Η ένσταση έγινε ΔΕΚΤΗ και είναι η μόνη ένσταση που καταχωρείται —με μια απλή αναφορά— στην Τεχνική Εκθεση [βλ. Τεχνική Εκθεση §4.1, σελ. 28].

6η ένσταση: Ζώνη πρασίνου στη βιομηχανική περιοχή [Γ.Π.Σ.]

Η Πολεοδομική Μελέτη δεν εφαρμόζει τον όρο που θέτει το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) της Κοινότητας Πικερμίου [Υ.Α. 9738/2004, ΦΕΚ 270/Δ΄/2004] στο τμήμα Β, το οποίο αναφέρεται στη «λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος», και συγκεκριμένα τον «καθορισμό ζώνης πρασίνου περιμετρικά και εντός της βιομηχανικής περιοχής, καθώς επίσης και μεταξύ αυτής και της ζώνης προστασίας του ρέμματος.»

Η ένσταση ΑΠΟΡΡΙΦΘΗΚΕ διότι «εντός της ELBISCO δεν παρεμβαίνει η Πολεοδομική Μελέτη, ώστε να ορίσει ζώνη πρασίνου, ενώ μεταξύ της ELBISCO και του Βαλανάρη προτείνει Αλσος και Κ.Χ. Πράσινο» [εισήγηση Υπηρ. Δόμησης α.π. 3006/2023].

Ομως, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο είναι σαφέστατο: «καθορισμός ζώνης πρασίνου ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΑ και ΕΝΤΟΣ της βιομηχανικής περιοχής...» Γιατί δεν εφαρμόζεται; Τους κάηκε στον φούρνο;

Μια Πολεοδομική Μελέτη που καρκινοβατεί

Μια μελέτη που στερείται των νόμιμων προϋποθέσεων άραγε ποιόν, ποιούς εξυπηρετεί; Στερείται των απαραίτητων μελετών: Γεωλογικής Καταλληλότητας, Υδρογεωτεχνικής, Κυκλοφοριακής κ.α. [βλ. Τεχνική Εκθεση σελ. 11]. Ο υπό μελέτη οικισμός στερείται πραγματικού ορίου προς βορρά. Στερείται μελέτης οριοθέτησης του Βαλανάρη και επικύρωσής της με προεδρικό διάταγμα προκειμένου να καθοριστεί το όριο της αδόμητης περιοχής. Μέσω της Πολεοδομικής Μελέτης ανακοινώνεται ανάθεση άλλης μιας αποσπασματικής μελέτης οριοθέτησης τμήματος του Βαλανάρη, όταν οι συνέπειες αντίστοιχων αποσπασματικών μελετών και έργων στα ποτάμια πλημμυρίζουν τη Θεσσαλία. Ανακοινώνονται τεχνικά έργα με περίοδο επαναφοράς Τ=50 έτη, όταν η εμπειρία των πλημμυρών των τελευταίων χρόνων αποδεικνύει ανεπαρκή ακόμα και τα 100 έτη. Ανακοινώνονται τεχνικά έργα διευθέτησης του Βαλανάρη, όταν στη ζώνη Α' προστασίας του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου Πικερμίου (περιοχή εκατέρωθεν του Βαλανάρη) «απαγορεύεται παντελώς η δόμηση, οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους, καθώς και οποιαδήποτε κατασκευή» [Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ02/96326/4696]. Με την επίκληση κινδύνου υφιστάμενων και μελλοντικών κατοικιών σχεδιάζεται ήδη ο βιασμός του περιβάλλοντος και το πάρτυ της εργολαβίας.

Τα πράγματα είναι απλά: σεβαστείτε τις προβλεπόμενες αποστάσεις από το ρέμα, 50 μέτρα εκατέρωθεν των οριογραμμών, και δεν θα κινδυνέψει ποτέ κανένας άνθρωπος, κανένα σπίτι. Και όσα ελάχιστα έχουν χτιστεί μέσα σε αυτή την προβλεπόμενη αδόμητη ζώνη, να επιστρέψουν τμήμα της γης τους, όπως τόσοι κάτοικοι του Πικερμίου εισφέρουν γη για δρόμους, αθλητικούς και δημόσιους χώρους, εκκλησίες...

Και τα δημόσια κονδύλια, αντί για καταστροφικές εργολαβίες και εξυπηρετήσεις καπιταλιστών, να καλύψουν κοινωνικές ανάγκες, επιτέλους.