Το δάσος να ξαναγίνει δάσος

Αναδημοσιεύουμε δύο ενδιαφέροντα άρθρα για τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Πεντελικό βουνό, από το πρώτο τεύχος του ενημερωτικού δελτίου Πεντέλη 360° της δημοτικής κίνησης πολιτών Πεντέλη Πόλη Πρότυπο.

ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΝΑ ΞΑΝΑΓΙΝΕΙ ΔΑΣΟΣ

Η πυρκαγιά της 11-12 Αυγούστου 2024 αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές που έχει βιώσει ο Δήμος Πεντέλης τις τελευταίες δεκαετίες.

Με περισσότερα από 100.000 στρέμματα δασικής και αγροτικής γης καμένα, δεκάδες σπίτια με σοβαρές ζημιές και εκατοντάδες πολίτες σε ανάγκη, η τραγωδία ανέδειξε τα διαχρονικά κενά στον σχεδιασμό πρόληψης και τις αδυναμίες στην αντιμετώπιση καταστροφών.

Η κλιματική κρίση επιτείνει την ευαλωτότητα της περιοχής μας, γεγονός που καθιστά την ανασυγκρότηση και τον επαναπροσανατολισμό στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης για τον Δήμο Πεντέλης πιο απαραίτητη από ποτέ.

Τι πήγε λάθος;

Η πυρκαγιά ξεκίνησε από την περιοχή του χωριού Βαρνάβα το μεσημέρι της Κυριακής 11/8/2024. Με τη βοήθεια του ανέμου το πρωί της Δευτέρας η φωτιά πέρασε στο Πεντελικό και άρχισε να απειλεί σπίτια, δάσος και καλλιεργήσιμες εκτάσεις σε Μαραθώνα, Καλλιτεχνούπολη, Νέα Μάκρη και Πεντέλη.

Η επέμβαση της Πυροσβεστικής περιορίστηκε σε αποτελεσματικότητα λόγω έλλειψης πρόσβασης σε κρίσιμα σημεία, λόγω ανεπαρκών πυροσβεστικών υποδομών, όπως δεξαμενές νερού και αντιπυρικές ζώνες, και λόγω ανεπαρκών εναέριων πυροσβεστικών μέσων.

Τα υδροφόρα πυροσβεστικά οχήματα ήταν δυσκίνητα και δεν μπορούσαν να επέμβουν έγκαιρα. Αξιοθαύμαστη ήταν —αλλά και τελικά αποτελεσματική— η συμμετοχή εθελοντών και κατοίκων των περιοχών στην κατά τόπους αντιμετώπιση και έλεγχο της φωτιάς. Ήταν αυτοί και αυτές που έμειναν επιτόπου και δεν υπάκουσαν στα αλλεπάλληλα μηνύματα του «112» για εκκένωση.

Κάλεσμα σε δράση

Η Δημοτική Παράταξη ΠΕΝΤΕΛΗ ΠΟΛΗ ΠΡΟΤΥΠΟ πήρε την πρωτοβουλία για την διοργάνωση συγκέντρωσης έξω από το πρώην δημαρχείο της Πεντέλης, καλώντας σε δράση τους συμπολίτες μας αλλά και πλήθος δημοτικών παρατάξεων, φορέων, συλλόγων και συλλογικοτήτων από γειτονικούς δήμους της Αττικής. Το κεντρικό σύνθημα ήταν Το Δάσος να Ξαναγίνει Δάσος. Στη συγκέντρωση συμμετείχαν δημοτικές παρατάξεις από τους Δήμους Πεντέλης, Αμαρουσίου, Κηφισιάς, Χαλανδρίου, Βριλησσίων, Μαραθώνα, Ραφήνας, Παλλήνης και Αγίας Παρασκευής, μέλη περιβαλλοντικών οργανώσεων από τις περιοχές αυτές, καθώς και οργανώσεις που είχαν κάνει τη δική τους κινητοποίηση.

Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης, εκφράστηκε έντονη αποδοκιμασία για την κυβερνητική πολιτική, η οποία μέχρι σήμερα περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην εκκένωση περιοχών για την αποφυγή απωλειών σε ανθρώπινες ζωές, χωρίς έναν ουσιαστικό και οργανωμένο σχεδιασμό δασοπυρόσβεσης. Παράλληλα, καταγγέλθηκε η τουλάχιστον επί μία εβδομάδα καθυστέρηση της κυβέρνησης να επισκεφθεί και να συνδράμει τις πληγείσες περιοχές, και η ανεπάρκεια της δημοτικής Αρχής Πεντέλης να προστατεύσει αποτελεσματικά τις δημοτικές ενότητες της Νέας Πεντέλης και της Πεντέλης από τη δασική πυρκαγιά.

Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν τη βούλησή τους αυτή η συγκέντρωση να γινόταν η αρχή ενός οργανωμένου αγώνα για την αποκατάσταση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Πεντέλης μας.

Απαίτησαν:

• Τον άμεσο χαρακτηρισμό των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων.
• Την εφαρμογή μέτρων συγκράτησης του χώματος και του νερού στις πληγείσες περιοχές.
• Την προσεκτική και σχεδιασμένη αναδάσωση σύμφωνα με τις προτάσεις δασολόγων, με χρήση ειδών που θα δυσχεραίνουν την επέκταση μελλοντικής πυρκαγιάς.
• Την ανασύσταση και στελέχωση των υπηρεσιών δασοπυρόσβεσης με προσωπικό και εξοπλισμό.
• Την ουσιαστική στήριξη των πυρόπληκτων συμπολιτών μας.
• Την εκπόνηση ενός μακρόπνοου σχεδίου προστασίας του Πεντελικού ως μέρους ενός ευρύτερου σχεδίου για την προστασία των δασικών συστημάτων της Αττικής.

Σήμερα, τόσους μήνες μετά την πυρκαγιά, πόσα από τα μέτρα που πάρθηκαν από την Κυβέρνηση ή τη διοίκηση κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση; Πολύ λίγα, εκτός μόνο από την παροχή ενός άμεσου χρηματικού βοηθήματος προς τις πυρόπληκτες οικογένειες και κάποια κορμοδέματα που τοποθετήθηκαν σε πλαγιές.

Η επόμενη μέρα – Ένα πλαίσιο προτάσεων για την αποκατάσταση

Η ανασυγκρότηση του δήμου μας απαιτεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική με στόχο την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, την πρόληψη μελλοντικών κινδύνων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της τοπικής κοινωνίας μας.

Παρακάτω παρουσιάζονται τα άμεσα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα που προτείναμε στο Δημοτικό Συμβούλιο και στις υπόλοιπες παρατάξεις.

1. Άμεσα μέτρα (0-6 μήνες):

• Άμεση σχεδίαση και υλοποίηση έργων ανάσχεσης διάβρωσης και ορεινής υδρονομίας στο Πεντελικό.
• Άμεσος καθαρισμός των ρεμάτων και απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών για την αποκατάσταση της φυσικής ροής του νερού και την αποφυγή πλημμυρών. Ρέματα καθαρά και ανοιχτά, χωρίς τσιμέντα και εγκιβωτισμούς.
• Ουσιαστική στήριξη των πυρόπληκτων συμπολιτών μας, πέραν των 150.000€ που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, ώστε να αποκατασταθεί το βιοτικό τους επίπεδο.
• Άμεση τοποθέτηση μπαρών, πινακίδων και καλαθιών μικροαπορριμμάτων σε όλες τις εισόδους του βουνού.
• Άμεσος καθαρισμός του βουνού από μπάζα, σκουπίδια και πρόσφατες απορρίψεις αμιάντου μετά την απομάκρυνσή του από τα καμένα.
• Χωροθέτηση φυσικής αναγέννησης και τεχνητής αναδάσωσης και με ανθεκτικά είδη δέντρων και πράσινα φράγματα, σύμφωνα με προτάσεις δασολόγων.
• Ανταλλαγή ιδιοκτησιών εντός ρεμάτων και δασικών περιοχών με άλλες δημόσιες εκτάσεις, εφόσον πρόκειται για πρώτες κατοικίες.

2. Βραχυπρόθεσμα μέτρα (6-24 μήνες):

• Διεκδίκηση της ενίσχυσης των δασικών υπηρεσιών και της δασοπυρόσβεσης με επαρκές εξειδικευμένο προσωπικό και σύγχρονο εξοπλισμό.
• Εκπόνηση ενός σχεδίου προστασίας του Πεντελικού Όρους σε συνεργασία με επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους, ενταγμένου σε ευρύτερο σχέδιο για τα δάση της Αττικής, με στόχο την πρόληψη μελλοντικών καταστροφών.
• Χαρακτηρισμός όλων των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, την αποφυγή αλλαγών χρήσης γης και την απόρριψη κάθε ιδέας για εγκατάσταση επενδύσεων σε ΑΠΕ.
• Απομάκρυνση όλων των εγκαταλελειμμένων κτηρίων, δεξαμενών και εγκαταστάσεων από όλο το βουνό.
• Επιτάχυνση και ολοκλήρωση υπογειοποίησης των δικτύων μέσης και χαμηλής τάσης του ΔΕΔΔΗΕ που βρίσκονται σε επαφή ή κοντά με δασικές εκτάσεις και μέσα στους οικισμούς. Από ένα τέτοιο καλώδιο ξεκίνησε η πρόσφατη πυρκαγιά που έκαψε την Πεντέλη και τη ΒΑ Αττική.

3. Μακροπρόθεσμα μέτρα (2-10 χρόνια):

• Υπογειοποίηση καλωδίων υψηλής και υπερυψηλής τάσης (ένταξη στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2022-2031 του ΑΔΜΗΕ) και απόσυρση των πυλώνων από τις αστικές και περιαστικές περιοχές του δήμου μας.
• Εκπαίδευση και οργάνωση των κατοίκων σε επίπεδο γειτονιάς για θέματα πολιτικής προστασίας. Ενίσχυση της συμμετοχής τους μέσω τοπικών επιτροπών και ανοιχτών συνελεύσεων για τη λήψη αποφάσεων και την ενδυνάμωση της συνδρομής τους σε περίπτωση κρίσεων.

Ανάγκη για συλλογική δράση

Η ανασυγκρότηση του Δήμου Πεντέλης είναι υπόθεση όλων μας. Πρωτίστως η πολιτεία πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και η τοπική αυτοδιοίκηση να διεκδικήσει τη συνεργασία όλων στην υλοποίηση των προτεινόμενων μέτρων. Οι κάτοικοι, όλοι μας, δεν μπορεί να παραμείνουμε αμέτοχοι ελπίζοντας πως οι «αρμόδιοι» θα ενεργήσουν το κατά δύναμη για το καλό μας. Η ζωή έχει δείξει πως η κεντρική εξουσία κάνει συχνά την κρίση μας ευκαιρία για περισσότερη ευνοιοκρατία, για περισσότερη σπατάλη των πόρων, για μεγαλύτερη υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, για ανάπτυξη μη συμβατών χρήσεων κλπ.

Θα πρέπει να μην επιτρέψουμε σε κανέναν να κάνει την κρίση μας ευκαιρία του. Να διεκδικήσουμε η Πεντέλη μας να γίνει πρότυπο για την ανθεκτική και βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος και να αποτελέσει ένα φωτεινό παράδειγμα ήπιας ανάπτυξης (αποανάπτυξης ουσιαστικά) και για άλλες περιοχές με ανάλογα προβλήματα.

Αυτή τη στιγμή έχουμε μια καταστροφή. Αν αγωνιστούμε θα μπορέσουμε να δώσουμε στα παιδιά μας μία ευκαιρία. Να μην επιστρέψουμε στην «κανονικότητα» η οποία μας οδήγησε στη σημερινή καταστροφή, αλλά να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο, ασφαλέστερο και βιωσιμότερο αύριο για τους κατοίκους. Ένα καμένο και μαυρισμένο βουνό δίπλα μας δεν μπορεί να είναι το μέλλον μας εδώ. Δεν διασφαλίζει τη φυσική και ψυχική ισορροπία των κατοίκων, όχι μόνο της Πεντέλης αλλά ούτε και του λεκανοπεδίου.

Για να γίνει πραγματικότητα το σύνθημα Το Δάσος να Ξαναγίνει Δάσος απαιτείται βούληση, συντονισμός και αποφασιστικότητα στη διεκδίκηση. Από όλους και όλες.

Κώστας Αποστολίδης

---

ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΦΩΤΙΕΣ

Απευθυνθήκαμε στους περιβαλλοντικούς συλλόγους της περιοχής μας με το ερώτημα: «Μετά την ανυπολόγιστη καταστροφή της πυρκαγιάς, βρισκόμαστε στην επόμενη μέρα για το Πεντελικό Όρος και τις όμορες οικιστικές περιοχές. Ποια είναι η γνώμη σας για όσα έχουν γίνει ως τώρα και όσα σχεδιάζονται; Τι διεκδικείτε από τους φορείς της πολιτείας, την περιφέρεια και τους δήμους;»

Περιβαλλοντικός Σύλλογος Πεντέλης (Νέστωρ Ζύγρας)

• Η πυρκαγιά του 2024 στο Πεντελικό αποτελεί ορόσημο για την έξωθεν καλή μαρτυρία της Πολιτικής Προστασίας που δήθεν παρέχει η κεντρική διοίκηση στους κατοίκους της Αττικής.
• Επιβεβαιώθηκε πλήρως ότι η κυβέρνηση είναι δέσμια της ασύστολης μικροπολιτικής εκμετάλλευσης της τραγωδίας του Ματιού, την οποία άσκησε ως αντιπολίτευση, παρά την εκ μέρους της προκλητική επιβράβευση υπηρεσιακών παραγόντων που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέλιξη της τραγωδίας.
• Το δόγμα της επικέντρωσης στην απομάκρυνση των κατοίκων από τις επικίνδυνες ζώνες —σεβαστό σε κάθε περίπτωση— δεν αναπληρώνει την απώλεια του δασικού οικοσυστήματος και της ιδιωτικής περιουσίας που επέφερε η πυρκαγιά.

Πρόκειται για την εύκολη επιλογή της εκκένωσης σε συνθήκες πανικού αντί της λήψης συστηματικών μέτρων πρόληψης και αποτελεσματικής δράσης.

• Παρά τη σαφή επιλογή του δόγματος της εκκένωσης, αμείωτος συνεχίζεται ο χορός των προμηθειών ύψους δις ευρώ σε εξοπλισμούς (εναέρια και επίγεια μέσα, λογισμικά, μηχανήματα κλπ.) με ηχηρή την απουσία τους από το μέτωπο της φωτιάς, όπως αποδείχθηκε από την πυρκαγιά της Πεντέλης. Κόντρα στις ανακοινώσεις για 29 μάχιμα εναέρια μέσα, στην περιοχή μας επιχείρησαν μόνο τρία ελικόπτερα.
• Εναρμονισμένη με την επικοινωνιακή διαχείριση της συμφοράς που εφάρμοσε η κυβέρνηση, η δημοτική Αρχή της Πεντέλης, δέσμια των προ της πυρκαγιάς λεονταρισμών της (επιστράτευση drones, enduro κλπ.) και της προϊστορίας της (μήνυση Στεργίου κατά πρωθυπουργού της Τουρκίας για φωτιά στο Πεντελικό) έπαιξε για άλλη μια φορά τον ρόλο του κομπάρσου, κομπάζοντας για ανύπαρκτες και αναποτελεσματικές παρεμβάσεις, που ούτως ή άλλως δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητές της. Εντυπωσιακή η μετακόμιση του ΣΠΑΠ στην Κηφισιά και η παντελής απουσία του από το επιχειρησιακό πεδίο της πυρκαγιάς.
• Τα μετά την πυρκαγιά πεπραγμένα —δημοτικής Αρχής, περιφέρειας, κεντρικής διοίκησης, δημοτικών εργολάβων και επιτήδειων ιδιωτών— ήρθαν να παγιώσουν το αποτέλεσμα της πυρκαγιάς και να αποκαλύψουν την αγαστή συνεργασία τους σε βάρος του περιβάλλοντος. Απευθείας αναθέσεις σε ημέτερους εργολάβους, ανεξέλεγκτη κοπή ζωντανών δένδρων, ιδιοποίηση καυσόξυλων, διάνοιξη δρόμων σε δασικές εκτάσεις, παράνομα μπαζώματα κ.λπ. ακολούθησαν την καταστροφή. Μια απτή επιβεβαίωση της αδιαφορίας τους για την προστασία του Πεντελικού και καμπανάκι προς τους κατοίκους και τους φορείς της περιοχής για άμεση ενεργοποίηση.

Δασαμάρι S.O.S. (Γιώργος Σταυρινός)

• Το δασικό οικοσύστημα Δασαμάρι είχε καεί ολοσχερώς από την πυρκαγιά της 19ης-20ής Ιουλίου του 2022. Η φετινή πυρκαγιά Βαρνάβα-Χαλανδρίου δεν βρήκε εύφλεκτη ύλη στη δασική έκταση, έκαψε όμως ό,τι είχε απομείνει από το 2022 στο ανατολικό Πεντελικό, εισδύοντας ανεξέλεγκτα και εντός του οικισμού της Διώνης. Για πολλοστή φορά αποδείχτηκε η ανικανότητα, η ανεπάρκεια και η άγνοια δασοπυρόσβεσης των υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας.
• Σε αντιστάθμισμα της αποτυχημένης αντιμετώπισης της πυρκαγιάς επιχειρείται σήμερα μια επικοινωνιακή διαχείριση με τη χάραξη αναποτελεσματικών αντιπυρικών ζωνών, με ανορθολογικούς κανονισμούς πυροπροστασίας και με την εφαρμογή των προγραμμάτων AntiNero, που αποψιλώνουν τα εναπομείναντα δασικά οικοσυστήματα και εκχερσώνουν τα χαμηλότερα φυτά που αναπτύσσονται κοντά στο έδαφος. Το αποτέλεσμα θα είναι η υποβάθμιση των εδαφών και η καταστροφή της δασοβιοκοινότητας.
• Να γίνει επιτέλους η δασοπυρόσβεση έργο των Δασικών Υπηρεσιών ως καθ’ ύλην αρμόδιων για την προστασία του δάσους όλο τον χρόνο.

Φυσιολατρική Κίνηση ΒΡΙΛΗΣΣΟΣ (Διαμαντής Παπαδόπουλος)

Βρισκόμενοι στην επόμενη μέρα για το Πεντελικό Όρος μετά την ανυπολόγιστη καταστροφή της πυρκαγιάς, διεκδικούμε από τους φορείς της πολιτείας, την περιφέρεια και τους δήμους:

• Να σταματήσει η άναρχη δόμηση
• Να ολοκληρωθεί άμεσα η κατασκευή κορμοδεμάτων και κορμοπλεγμάτων
• Να ολοκληρωθεί η συλλογή του αμιάντου στις πληγείσες περιοχές από ειδικά συνεργεία
• Η τεχνητή αναδάσωση, με πεύκα και πλατύφυλλα, να πραγματοποιηθεί μόνο όπου η φυσική αναδάσωση δεν είναι εφικτή
• Αντιπυρικό σχέδιο με ουσιαστική συμμετοχή του Δασαρχείου και διαχειριστικό σχέδιο για το Πεντελικό από την αρχή
• Να γίνει η ολοένα και πιο σημαντική συντήρηση και επέκταση του δικτύου πεζοπορικών διαδρομών στο βουνό
• Να ενισχυθεί ο σημαντικός ρόλος των εθελοντών και η εκπαίδευσή τους
• Τα αντιπλημμυρικά έργα να γίνουν στα ρέματα με νέα επιστημονικά δεδομένα και σύγχρονες λύσεις
• Τυχόν αναπλάσεις να γίνουν μόνο μετά από σχετικές άδειες και μελέτες.

Πηγή: Πεντέλη Πόλη Πρότυπο