Ενάντια στης φύσης τη λεηλασία, αγώνας για τη γη και την ελευθερία

Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2014

Η ιδιοκτησία στα δάση (Β')


Πώς προέκυψαν τα «ιδιωτικά δάση»;

«Το σπίτι αυτό εμείς το χτίσαμε −άλλος θα κατοικήσει!»
(«Το σπίτι», Νάνος Βαλαωρίτης)

Για τη διερεύνηση της δημιουργίας των «ιδιωτικών δασών» στο νέο ελληνικό κράτος πρέπει ν’ αναχθούμε στο οθωμανικό δίκαιο και να δούμε πώς σε αυτό θεωρούνταν η γαιοκτησία. Σύμφωνα λοιπόν με την Οθωμανική νομοθεσία, ολόκληρη η γη ανήκε στον Σουλτάνο. Τα δάση αποτελούσαν «δημόσιες γαίες», που παραχωρούνταν κατά χρήση (κι όχι κατά κυριότητα), επί καταβολής ετήσιου φόρου, με διατάγματα, τα «βεράτια», στους διακριθέντες στον πόλεμο ιππείς, στους σπαχήδες και αγάδες, καθώς και στους τιμαριούχους. Επίσης παραχωρούνταν με τίτλο, που ονομάζονταν «ταπί», η χρήση δάσους σε ιδιώτες. Το ταπί συντάσσονταν από τον ιεροδίκη (τον «καδή») ή τους τιμαριούχους ύστερα από άδεια του Σουλτάνου, έφερε το μονόγραμμά του, και αποτελούσε πιστοποιητικό διηνεκούς εξουσίασης του δάσους, με ανεπίδεκτη μετατροπής χρήση του εδάφους –δηλαδή αποτελούσε τεσσαρούφ, κι όχι εμπράγματο δικαίωμα κυριότητάς του, δηλαδή μουτεσσαρήφ. Το δάσος εν προκειμένω παρέμεινε στην ψιλή κυριότητα του Οθωμανικού Δημοσίου, ενώ ο εξουσιαστής είχε το δικαίωμα της κάρπωσης του δημόσιου δάσους, χάρις στο τεσσαρούφ, το οποίο κληρονομείτο. Το δάσος συνεπώς δεν υπάγονταν στο καθεστώς των «ιδιόκτητων γαιών», των αποκαλούμενων «μούλκια», που αποτελούσαν γαίες που ανήκαν σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, και η ιδιοκτησία επί αυτών πιστοποιούνταν με «χοτζέτ(ι)», το οποίο αποτελούσε επικυρωτική ή αναγνωριστική απόφαση των μουσουλμανικών ιεροδικείων, η σύνταξη της οποίας πραγματοποιούνταν ενώπιον του ιεροδίκη (του «καδή»).

Η εθνικοποίηση της γης στα πλαίσια λειτουργίας του οθωμανικού κράτους συντελέστηκε προκειμένου ο Σουλτάνος, η κεντρική εξουσία δηλαδή, να έχει τον απόλυτο έλεγχο της γης και ν’ απολαμβάνει τα οικονομικά της οφέλη· δεδομένου ότι η χρήση της γης (γεωργικά και κτηνοτροφικά κυρίως) αποτελούσε το βασικό οικονομικό πόρο του οθωμανικού κράτους. Αυτόν τον έλεγχο της γης δεν ήθελε με κανένα τρόπο η κεντρική εξουσία να τον αφήσει να περάσει στα χέρια γαιοκτημόνων, γι’ αυτό και καθιέρωσε το δικαίωμα εξουσίασης της γης (τεσσαρούφ), το οποίο προέκρινε σε σχέση με το δικαίωμα ιδιοκτησίας (μουτεσσαρήφ). Μάλιστα, υπό αυτό το καθεστώς, ο Έλληνας αγρότης επί Τουρκοκρατίας βρισκόταν σε καλλίτερη μοίρα σε σχέση με τον Ευρωπαίο, ο οποίος καταπιεζόταν από τον φεουδάρχη κύριο της γης! Και τούτο διότι, ο δικαιούχος του κοινωνικού πλεονάσματος, στο μεν οθωμανικό σύστημα αφαιρούσε κατ’ ευθείαν από την εσοδεία το υπερπροϊόν, στη δε ευρωπαϊκή φεουδαρχία υπέτασσε το ίδιο το πρόσωπο του παραγωγού. Έτσι, το κοινωνικό πλεόνασμα στη Δύση έπαιρνε τη μορφή υπεργασίας, στην Ανατολή έπαιρνε τη μορφή του υπερπροϊόντος.

Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2014

Μικρός, αλλά... θαυματουργός ο υγρότοπος του πολύπαθου ρέματος της Ραφήνας

Την παύση των εργασιών καταστροφής της παρόχθιας βλάστησης στις εκβολές του Μεγάλου Ρέματος στη Ραφήνα και την προστασία και ανάδειξη του σημαντικού αυτού υγροτόπου ζητά με επιστολή της προς τον δήμο Ραφήνας-Πικερμίου και την Περιφέρεια Αττικής η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.


Εκκαθάριση παρόχθιας βλάστησης με χρήση μπουλντόζας © Αντώνης Λάζαρης

Η εκβολή του Μεγάλου Ρέματος στη Ραφήνα αποτελεί ένα πολύ μικρό, αλλά εξαιρετικά σημαντικό υγρότοπο της Αττικής. Μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί πάνω από 90 είδη πουλιών, 31 εκ των οποίων αποτελούν είδη Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (SPEC) ενώ 8 περιλαμβάνονται στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Η σημασία του για τα πουλιά είναι αρκετά μεγάλη κατά τις μεταναστευτικές περιόδους της άνοιξης και του φθινοπώρου, όπου αυτά χρειάζονται να κάνουν στάσεις για να τραφούν και να ξεκουραστούν. Τον χειμώνα, παρατηρούνται αρκετοί ερωδιοί, Αλκυόνες και γλάροι, ενώ το καλοκαίρι φωλιάζει στην ξερή κοίτη ο Ποταμοσφυριχτής (Charadrius dubius), ένα πολύ μικρό παρυδάτιο με χαρακτηριστικό τρέξιμο.

Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2014

Ξεχαρβαλώνουν τις υπηρεσίες για να προωθήσουν τη δασοκτόνο πολιτική

Ο υπουργός Περιβάλλοντος Ι. Μανιάτης, με υπόδειξη του Γενικού Διευθυντή Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος και του πρώην Ειδικού Γραμματέα Δασών μετακίνησε τους Αντώνη Καπετάνιο και Τρύφωνα Δασκαλάκη από τη Διεύθυνση Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος (που τώρα ονομάζεται Διεύθυνση Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος) στη νέα Διεύθυνση Προγραμματισμού και Δασικής Πολιτικής.

Ο Αντώνης Καπετάνιος υπηρετούσε στο Τμήμα Αλλαγής Χρήσης Γης επί δεκατέσσερα χρόνια, οκτώ ως προϊστάμενος και άλλα έξι ως εισηγητής. Για άλλα εννιά χρόνια υπηρέτησε στην περιφέρεια, στο ίδιο αντικείμενο. Δηλαδή είχε εμπειρία 23 χρόνων στο ίδιο αντικείμενο, ενώ πέρα από την πλούσια πείρα του έχει γνώσεις (είναι και συγγραφέας αρκετών βιβλίων), θέληση και πάθος για την υπεράσπιση του δασικού πλούτου της χώρας. Το ότι δεν υπάρχουν στελέχη που να συγκεντρώνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνει ο Αντώνης Καπετάνιος οφείλεται στην πολιτική που ασκείται χρόνια τώρα από την πολιτική ηγεσία, αρχικά των υπουργών Γεωργίας και στη συνέχεια των υπουργών Περιβάλλοντος. Μια πολιτική συνεχούς συρρίκνωσης του δασικού πλούτου της χώρας, μέσω της νομοθέτησης διαδοχικών δασοκτόνων νόμων και διατάξεων, μέσω της συνεχούς διεύρυνσης των επιτρεπτών επεμβάσεων στα δάση, μέσω της τοποθέτησης στελεχών (είτε μέσα από τις διευθύνσεις είτε έξω απ’ αυτές) ως Ειδικών Συμβούλων υπάκουων στη δασοκτόνα πολιτική της ηγεσίας του υπουργείου, μέσω της συρρίκνωσης του προσωπικού όλων των Τμημάτων και Διευθύνσεων, όσο και του Τμήματος Αλλαγής Χρήσης Γης. Επόμενο ήταν να μην πλαισιώνονται τα παλιά στελέχη με «νέο αίμα», το οποίο δίπλα σ’ αυτά θα διαπλάθεται με το πνεύμα της υπεράσπισης του δασικού πλούτου της χώρας και της ανάγκης για συνεχή μόρφωση πάνω στα αντικείμενα τόσο της Διεύθυνσης Προστασίας Δασών, όσο και των άλλων Διευθύνσεων.

Παρασκευή 14 Νοεμβρίου 2014

Η ιδιοκτησία στα δάση (Α')


«-Τι χρειαζόμαστε το μάθημα αυτό;
-Για να μετρούμε τη γη.
-Μα την κάθε γη;
-Βεβαιότατα.
-Ε, τότε θαυμάσια, αξίζει να μάθει κανείς γεωμετρία,
αφού όλος ο κόσμος χρειάζεται μοιρασιά».

(«Νεφέλες», Αριστοφάνης)

Η γαιοκτησία στη χώρα μας υπήρξε μια άβυσσος κλονισμού και συμβατικότητας· εν επακολούθημα της διαμορφωθείσης γεωμέτρησης και ιδιόκτησης του ελληνικού χώρου, μα και το αποδέλοιπο λίθινων καιρών. Η ελληνική γη μοιράστηκε πριν καν θεωρηθεί, και το ελληνικό κράτος έστρεξε κι επαύξησε ωσά κεραστής της γης του. Οι προθέσεις γίνηκαν συναινέσεις κι εχάθη γη πολύτιμη, εθνική, η οποία αποδόθη αντίς να κρατηθεί, διότι τούτο απαιτούσαν οι Συνθήκες κι όχι οι συνθήκες της ζωής, και το διαμόρφωσαν οι εν συνεχεία στη χώρα μας καταστάσεις. Γαιοκτήμονες αίφνης ανεφάνησαν, σε μια χώρα με άγνωστο τέτοιο παρελθόν, και δάση αποτέλεσαν αντικείμενο συναλλαγής, ώσπου στο τέλος, πολλά από αυτά, αναθεωρήθηκαν και διαγράφηκαν από τέτοια, αφού προορίστηκαν για έτερους σκοπούς, ασύμβατους με το δασοπονικό. Έχει βάθος η ιστορία της γαιοκτησίας στη χώρα μας, άραχλη θα τη λέγαμε και με πολύ θρασίμι στην πορεία της, που άγνωρη αφέθηκε για να μην εγνωστεί και αναθεωρηθεί από τον ανυποψίαστο λαό, έτσι που σήμερα, συντελεσμένη πια, να τη θεωρούμε στη διαμόρφωσή της. Η ιδιοκτησία στα δάση, αν και ξέχωρη της λοιπής γαιοκτησίας λόγω της ιδιαιτερότητάς της, ακολούθησε εντούτοις −στο βαθμό που προσπαθήθηκε− την πορεία της κι ερίχθη στο ίδιο χαντάκι της κοινής ροής στην ιδιωτικοποίηση, έχοντας ξαστοχαστεί από το δημόσιο σκοπό της ως κοινόχρηστο πράγμα −«όμορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος», όπως έλεγε με βαθύ σαρκασμό ο Διονύσιος Σολωμός («Εις Φραγκίσκα Φράϊζερ»), στο με νόημα και διαχρονικό του στίχο. Ας τα δούμε αυτά, κάμοντας την αποτίμησή τους.

Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2014

Ο πραγματικός ένοχος για τις πλημμύρες

Οι πρόσφατες πλημμύρες στην Αττική, στις 24 Οκτώβρη, ήρθαν να προστεθούν στο μακρύ κατάλογο αντίστοιχων περιστατικών που έχουν καταγραφεί ιστορικά.

Oι πολιτικές δυνάμεις που υπηρετούν το αστικό πολιτικό σύστημα διακηρύττουν ξανά την ανάγκη αντιπλημμυρικής προστασίας. Το ερώτημα, όμως, που πρέπει να απαντήσουμε, αναζητώντας την ουσιαστική λύση του προβλήματος, είναι, πρώτα και κύρια, ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες του; Οφείλεται στην κακοδιαχείριση και τις λεγόμενες «μνημονιακές πολιτικές»; Πώς εξηγείται ότι οι περισσότερες καταστροφές συμβαίνουν στις πιο φτωχές περιοχές, όπως αυτές της Δυτικής Αθήνας, λες και εκεί «βρέχει περισσότερο»;

Μεγάλος ο κίνδυνος

Στα δημοσιογραφικά αφιερώματα προβάλλονται ορισμένες πλευρές της επικινδυνότητας από τις ελλείψεις έργων αντιπλημμυρικής προστασίας. Ομως, ο κίνδυνος δεν περιορίζεται στην πιθανότητα να παρασυρθούν άνθρωποι από τα ορμητικά νερά, να εγκλωβιστούν σε υπόγειους χώρους, να τραυματιστούν από αντικείμενα, ή στις υλικές και οικονομικές ζημιές. Μεταξύ των κινδύνων από μια πλημμύρα περιλαμβάνονται:

Ο κίνδυνος ρύπανσης του περιβάλλοντος και για τη δημόσια υγεία λόγω διαρροής επικίνδυνων ουσιών (π.χ. λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας σε μια περιοχή που θα πληγεί από τις πλημμύρες) ή μόλυνσης από βιολογικούς παράγοντες κινδύνου (π.χ. λόγω των δικτύων αποχέτευσης).

Ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια που μπορεί να σχετίζεται με ηλεκτροπληξίες, πυρκαγιές και εκρήξεις λόγω διαρροής εύφλεκτων ουσιών (π.χ. βιομηχανική δραστηριότητα, αποθήκευση πετρελαίου κ.λπ.), διακοπή λειτουργίας κρίσιμων εγκαταστάσεων και υποδομών (π.χ. διακοπή λειτουργίας δικτύων ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνιών, νοσοκομείων κ.ά., αδυναμία εκκένωσης περιοχών που μπορεί να κινδυνεύουν από ατύχημα μεγάλης έκτασης συνεπεία της πλημμύρας), κατολισθήσεις κ.ά.

Δευτέρα 3 Νοεμβρίου 2014

Επιστημονικός ορισμός του Δάσους

Εδώ και τώρα να εφαρμοστεί η απόφαση 32/2013 του ΣτΕ


Την προηγούμενη εβδομάδα αναφερθήκαμε στην απόφαση 2257/2014 του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ ως απόφαση που υπαγορεύτηκε από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και τον πρόεδρο του ΣτΕ, προκειμένου να λειτουργήσει ως πολιορκητικός κριός για την κατάργηση της απόφασης 32/2013 του ΣτΕ, όπως μεθοδεύεται με το νόμο 4280/2014. Οπως πολλές φορές έχουμε τονίσει, η απόφαση 32/2013 είναι ιστορική, δεδομένου ότι για πρώτη φορά κατοχυρώνει τον επιστημονικό ορισμό του Δάσους και υπερασπίζεται το δασικό πλούτο της χώρας.

Με το άρθρο 32, παρ. 2 του νόμου 4280/2014 προβλέπεται η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, προκειμένου να οριστούν ξανά τα «επιστημονικά κριτήρια» για τον καθορισμό των εκτάσεων ως δασών ή δασικών. Από την στιγμή που εκδόθηκε η σαφέστατη απόφαση 32/8.1.2013 του ΣτΕ δεν χρειαζόταν ούτε άλλη νομοθετική ρύθμιση ούτε συγκρότηση νέας επιτροπής προκειμένου αυτή η απόφαση του ΣτΕ να εφαρμοστεί.

Η παρ. 2 του άρθρου 32 του νόμου 4280/2014 προβλέπει:

«Η παρ.1 του άρθρου 2 του ν. 998/1979 αντικαθίσταται ως εξής:
"Οι εκτάσεις του άρθρου 3 του παρόντος που διέπονται από τις προστατευτικές διατάξεις αυτού, συνιστούν εθνικό κεφάλαιο, που η προστασία του αποτελεί υποχρέωση των κρατικών οργάνων κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους και συγχρόνως υποχρέωση και δικαίωμα των πολιτών. Με προεδρικό διάταγμα μετά από πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ορίζονται τα συνεκτιμώμενα στοιχεία, επιστημονικά κριτήρια για την υπαγωγή έκτασης στις περιπτώσεις των παραγράφων 1, 2 και 5 του άρθρου 3 του παρόντος νόμου, όπως ισχύει”».