Δεν πάει άλλο... πρέπει, επιτέλους, ν' αλλάξει το μοντέλο της δασοπυρόσβεσης

Δεν πάει άλλο... πρέπει, επιτέλους, ν' αλλάξει
το μοντέλο της δασοπυρόσβεσης

του Αντώνιου Καπετάνιου
δασολόγου-περιβαλλοντολόγου

Τα είχαμε πει και παλαιότερα, τα λέμε κάθε χρόνο, που δυστυχώς έχουμε και μια νέα οικολογική (κι όχι μόνον…) καταστροφή στη χώρα λόγω των δασοπυρκαγιών. Είναι προφανές, κατάδεικτο, ότι πια το παρόν μοντέλο δασοπυρόσβεσης, που εφαρμόζεται, είναι όχι απλά αναποτελεσματικό, αλλά καταστροφικό. Κι ότι, εξαιτίας και τούτου του γεγονότος, το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας γίνεται κάθε χρονιά και φτωχότερο, οδηγούμενη η χώρα στην ερημοποίησή της!

Πάντα, για κάθε καταστροφικό γεγονός δασοπυρκαγιάς υπάρχει η εύσχημη δικαιολόγηση της κατάστασης: φταίει ο καύσωνας, φταίνε οι άνεμοι, φταίει η “κλιματική κρίση” (εξού και οι μεγαπυρκαγιές στη χώρα και ανά τον κόσμο…), φταίνε οι εμπρηστές, φταίει γενικώς “ο κακός μας ο καιρός” (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Όμως εκείνο που βασικά φταίει είναι η κακή δασοπροστασία-δασοπυρόσβεση, που ξεκινά από το ζήτημα της πρόληψης και φτάνει στο κρίσιμο ζήτημα της κατάσβεσης. Κι είναι βασικό να κατανοηθεί πως αυτά τα δύο ζητήματα, η πρόληψη και η καταστολή, είναι αλληλένδετα, και πως πρέπει ν’ ασκούνται από ένα όργανο, που θα έχει και τη συνολική ευθύνη της κατάστασης. Το πώς στην καλή μας Ελλάδα αυτά κατορθώσαμε με μια δικαιολογητική λογική να τα διαχωρίσουμε, και να πούμε την πρόληψη ασκεί η δασική υπηρεσία και την καταστολή η πυροσβεστική υπηρεσία, ε αυτό με αφήνει (χρόνους τώρα…) κυριολεκτικά εμβρόντητο (με ταράσσει δε, και με κάμνει να εξίσταμαι, ως ειδικό επιστήμονα περί της δασοπροστασίας…)

Μας είπαν, μάλλον θα το ξαναπούν…, να μην κάνουμε “κριτική του καναπέ” (ή “της πολυθρόνας”). Γιατί έτσι αερολογούμε και μόνον κακό κάμνουμε. Όμως κρίνουμε διότι γνωρίζουμε ως ειδικοί επιστήμονες, και μάλιστα επί του πεδίου κι όχι "επί του καναπέως", κι έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση να το κάμνουμε, όσο το μπορούμε και μας “αφήνουν να μιλούμε”, διότι πρέπει ν’ αλλάξει αυτή η τραγική κατάσταση. Και ως προς τούτο θεωρούμε ότι η κριτική μας συμβάλλει.

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Πρέπει να γίνει κείνο που χρόνους πριν σχεδιάστηκε, και για πολιτικούς λόγους δεν τελεσφόρησε —σήμερα δε, για λόγους “άλογους” δε βλέπεται ως λύση στο πρόβλημα δασοπροστασίας της χώρας. Η ίδρυση Δασοπυροσβεστικού Σώματος είναι η λύση, ενός ανεξάρτητου (της πυροσβεστικής υπηρεσίας) Σώματος που θ’ ασχολείται αποκλειστικά με την πρόληψη (οργανώνοντας, σε συνεργασία με τη δασική υπηρεσία, προγράμματα καθαρισμών, διαχείρισης και φύλαξης των δασών) και την καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Κάποτε το Σώμα αυτό δημιουργήθηκε, καταργήθηκε όμως στην πράξη!

Με το Προεδρικό Διάταγμα αριθ. 242/16‐6‐1993, δημοσιευμένο στο ΦΕΚ 107/Α/22‐6‐1993, θεσμοθετήθηκε η σύσταση του Δασικού Σώματος (ΔΑ.ΣΩ.), για την προστασία των δασών της χώρας «από κάθε φύσεως κινδύνους και ιδιαιτέρως από τις πυρκαγιές» (άρθρο 1). Το Σώμα αυτό θα ήταν εστιασμένο στη δασοπροστασία της χώρας, έχον την ειδική και αποκλειστική προς τούτο αποστολή (άρθρο 3). Θα διασφάλιζε δε η συγκρότησή του την προστασία του ελληνικού φυσικού χώρου, κάτι για τ’ οποίο έπασχε χρονίως το ελληνικό κράτος ως προς τη λειτουργία του κι απαιτούνταν όπως διευθετηθεί. Παρόλα ταύτα, το εν λόγω προεδρικό διάταγμα δεν εφαρμόστηκε, παρά την αναγκαιότητά του, και φυσικά το ΔΑ.ΣΩ. δε συγκροτήθηκε. Αντ’ αυτού, τα καθηκόντά του εδόθησαν στο Πυροσβεστικό Σώμα, παρά το γεγονός ότι η δασοπροστασία δεν είναι μόνον πυρκαγιές, αλλά αφορά ένα ευρύ φάσμα ενεργειών και έργων, προληπτικής και κατασταλτικής φύσεως. Το κράτος όμως στο διχαστικό του ρόλο, θεώρησε πρέπον να διασπάσει το συμπαγές κι ενιαίο αντικείμενο της δασοπροστασίας, αφήνοντας την πρόληψη στη δασική υπηρεσία και την καταστολή στο Πυροσβεστικό Σώμα! Τ’ αποτελέσματα αυτής της πολιτικής τα πλήρωσε και τα πληρώνει ακριβά η ελληνική φύση, και κατ’ επέκτασιν ο Έλληνας πολίτης, που εξαρτάται από αυτήν.

Σημειώνεται το εξής, ότι μετά την τραγική δασική πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής, στις 23 Ιουλίου 2018, κατά την οποία θρηνήσαμε 102 θύματα, η κυβέρνηση άρχισε να σκέφτεται και πάλι την όλη οργάνωση της δασοπροστασίας της χώρας, και ζητήθηκε από τη δασική υπηρεσία να εκφράσει τη θέση της. Τότε, ως αρμόδιος προϊστάμενος της Διεύθυνσης Προστασίας Δασών της Γενικής Διεύθυνσης Δασών του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας, διατύπωσα με υπηρεσιακό έγγραφο τη σαφή και ξεκάθαρη θέση τής συγκρότησης (επιτέλους!) του ΔΑ.ΣΩ., όπως προβλεπόταν στο προεδρικό διάταγμα σύστασής του, που δεν εφαρμόστηκε. Δεν εισακούστηκα!

Το Δασοπυροσβεστικό Σώμα θεσπίστηκε επί πατρός Μητσοτάκη, καταργήθηκε επί της διαδόχου κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, ενώ επί υιού Μητσοτάκη (σημερινού Πρωθυπουργού) είχε υποστηριχθεί η δημιουργία του, όταν ήταν πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων το έτος 2008 (τότε αναφέρονταν στη δημιουργία Ενιαίου Φορέα Δασοπροστασίας, ήτοι στο ΔΑ.ΣΩ.). Δεν το υποστήριξε όμως στη συνέχεια, ως Πρωθυπουργός!

Συγκεκριμένα, αναφέρονταν στην έκθεση της Επιτροπής της Βουλής της 12ης-8-2008, με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο, που τότε έπληξαν τη χώρα:

1. “Οι καταστροφικές δασικές πυρκαγιές των δεκαετιών του ́'70 και του ́'80, οδήγησαν στις αρχές της δεκαετίας του ́'90 σε μία προσπάθεια αναμόρφωσης και ενίσχυσης της δασικής πολιτικής της χώρας. Η δημιουργία ανεξάρτητης Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος εντός του Υπουργείου Γεωργίας και η σύσταση διακομματικής επιτροπής της Βουλής, η οποία κατέληξε σε ομόφωνο πόρισμα το Μάιο του 1993, ήταν δύο από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις εκείνης της περιόδου με τις οποίες επετεύχθησαν μετρήσιμα αποτελέσματα” (σελ. 28 της έκθεσης).

Σημείωση: Το ομόφωνο πόρισμα του Μαΐου του 1993 της Βουλής αναφέρονταν, εξουσιοδοτώντας παράλληλα την κυβέρνηση, στη σύσταση ειδικού σώματος δασοπροστασίας, που θ’ ασχολούνταν αποκλειστικά με τη δασοπροστασία της χώρας, ειδικά και ολιστικά, ήτοι με την πρόληψη, τη διαχείριση και καταστολή των δασικών πυρκαγιών, σ’ ένα ενιαίο αντικείμενο. Το αποτέλεσμα τούτου ήταν τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ένα μόλις μήνα μετά, να προχωρήσει η τότε κυβέρνηση Κων/νου Μητσοτάκη στην έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος αριθμ. 242/16‐6‐1993, δημοσιευμένο στο ΦΕΚ 107/Α ́/22‐6‐1993, με το οποίο θεσμοθετούνταν το Δασικό Σώμα (ΔΑ.ΣΩ.). Οι πρόωρες εκλογές του Οκτωβρίου 1993 οδήγησαν σε αλλαγή της κυβερνητικής εξουσίας, και η κυβέρνηση Ανδρ. Παπανδρέου που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας “έβαλε στον πάγο” την εφαρμογή του εν λόγω Π.Δτος. Επόμενα, το έτος 1998, η κυβέρνηση Σημίτη μετέφερε τη δασοπυρόσβεση από τη δασική στην πυροσβεστική υπηρεσία, με τα αρνητικά (τα τραγικά) αποτελέσματα χρόνων για την ελληνική φύση, τις περιουσίες των Ελλήνων και τις απώλειες ανθρώπινων ζωών!

2. Η πρόληψη, η άμεση πυρανίχνευση και η δασοπυρόσβεση αποτελούν τα τρία διακριτά επίπεδα για την πυροπροστασία. Με βάση αυτούς τους τομείς, τα κεντρικά προβλήματα που παρουσιάζει σήμερα ο τομέας της δασοπροστασίας και της δασοπυρόσβεσης και χρήζουν συγκεκριμένων παρεμβάσεων, μπορούν γενικά να συνοψιστούν στα εξής:

• Η απουσία Ενιαίου Φορέα Δασοπροστασίας. Η διαδικασία πρόληψης, πυρόσβεσης και αποκατάστασης των δασών εμπλέκει δεκάδες συναρμόδιες υπηρεσίες, που συχνά έχουν επιφορτιστεί με αντικρουόμενα μεταξύ τους αντικείμενα χωρίς κεντρικό συντονισμό. Η πολυδιάσπαση των επιμέρους τομέων της δασικής πολιτικής και των αρμοδιοτήτων μεταξύ υπηρεσιών, δεν συμβάλλει στην αποτελεσματική προστασία των δασών, αλλά επιτείνει τη σύγχυση ειδικά στους τομείς της άμεσης πυρανίχνευσης και της πυρόσβεσης. Η επιστροφή στο προ του 1998 καθεστώς κρίνεται ανέφικτη, είναι όμως ανάγκη να μελετηθεί το ενδεχόμενο σύστασης και λειτουργίας ισχυρού ενιαίου φορέα, με ξεκάθαρες αρμοδιότητες, που θα συντονίζει όλες τις δράσεις δασοπροστασίας, σε όλα τα στάδια, με έμφαση πρωτίστως στην πρόληψη και δευτερευόντως στην καταστολή.

• Η ελλιπής συμμετοχή των Δασικών Υπηρεσιών στην πρόληψη και την καταστολή. Η καλή γνώση του δάσους και των ιδιαιτεροτήτων του είναι ένα κρίσιμης σημασίας ζήτημα, προκειμένου να επιτύχουν οι δράσεις πρόληψης, άμεσης πυρανίχνευσης και της δασοπυρόσβεσης. Η Δασική Υπηρεσία πρέπει να έχει συμμετοχή και στα τρία στάδια της πυροπροστασίας, καθώς η διάσπαση των αρμοδιοτήτων και η συμμετοχή της μόνο στο στάδιο της πρόληψης και όχι σε αυτό της καταστολής έχει αποδειχθεί ότι δεν αποδίδει (σελ. 28-29 της έκθεσης).

Τέλος, ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση είχε την ευκαιρία να προωθήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δασοπροστασίας της χώρας, και δεν το έκανε —αναφερθήκαμε στις προτάσεις που του έγιναν για την οργάνωση της δασοπροστασίας της χώρας μετά τη φωτιά στο Μάτι, οι οποίες δε ληφθήκαν υπόψη, καθώς και σε προτάσεις που έγιναν σε συσκέψεις για το ίδιο θέμα…

Οι πολιτικές, συνεπώς, ευθύνες για την καταστροφική περιβαλλοντική διαχείριση της χώρας είναι διαχρονικές και διαχέονται σε όλες τις πολιτικές ηγεσίες που τις τελευταίες δεκαετίες κυβέρνησαν τη χώρα.

Πηγή: Αντώνιος Καπετάνιος, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος