Πικερμική πανίδα

πηγή: Flora Attica

Το 1830 αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους. Το 1833 εγκαθιδρύθηκε βασιλικό καθεστώς και πρώτος βασιλιάς ανέλαβε ο Όθωνας, πρίγκιπας της Βαυαρίας. Μαζί του ήρθαν 3.850 Βαυαροί στρατιώτες που σταδιακά ενισχύθηκαν με πολλούς Γερμανούς εθελοντές. Το 1834 η Αθήνα ορίζεται πρωτεύουσα του κράτους και η Αττική έρχεται στο προσκήνιο.

Το 1838 ένας Βαυαρός στρατιώτης περνούσε κοντά στο Πικέρμι από το Μεγάλο Ρέμα, που αρχίζει από την Πεντέλη και εκβάλει στη Ραφήνα. Καθώς βάδιζε παρατήρησε στα πλαϊνά του ρέματος ένα απολιθωμένο οστό γεμάτο λαμπερούς κρυστάλλους. Ο Βαυαρός πίστεψε πως είχε βρει διαμάντια και βιάστηκε να μεταφέρει το θησαυρό του στη Γερμανία. Εκεί διαπιστώθηκε ότι τα «διαμάντια» ήταν απλός χαλαζίας αλλά το απολιθωμένο οστό ανήκε σε ένα είδος πίθηκου, που είχε ζήσει πριν 13 εκατομμύρια χρόνια.

Έτσι ανακαλύφθηκε η πικερμική πανίδα, όπως ονομάστηκε, και η οποία περιελάμβανε δεινοθήρια (γιγαντιαία ζώα με ύψος 4 μέτρα), μαστόδοντες (προγονικές μορφές των ελεφάντων), ρινόκερους, μαχαιρόδοντες, λιοντάρια, καμηλοπαρδάλεις, ύαινες, πίθηκους, αντιλόπες, σκύλους, ελάφια, χοίρους, πουλιά, χελώνες. Το πιο συνηθισμένο ζώο της πικερμικής πανίδας είναι ένα ιππάριο που είχε ευρύτερη εξάπλωση στην Ευρασία. Η χλωρίδα που αντιστοιχεί σε αυτά τα ζώα είναι σε γενικές γραμμές περιβάλλον στέπας.

Διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες για την πικερμική πανίδα. Μερικοί υποστήριξαν ότι σε μια κοσμογονική περίοδο καταβυθίσεων της ξηράς και εισβολών της θάλασσας όλα αυτά τα ζώα συγκεντρώθηκαν σε περιορισμένες εκτάσεις και χερσονήσους, όπως η Αττική. Εκεί αφανίστηκαν και οι πλημμύρες παρέσυραν από την Πεντέλη τα οστά τους ως το ρέμα του Πικερμίου, όπου θάφτηκαν κάτω από στρώματα κόκκινου πηλού και απολιθώθηκαν.

Άλλοι υποθέτουν ότι οι σκελετοί των ζώων παρασύρθηκαν με τις πλημμύρες από μακρινές αποστάσεις και συγκεντρώθηκαν σταδιακά στη κοίτη ενός ποταμού ή στο βυθό μιας λίμνης. Μερικοί συνδυάζουν τα προηγούμενα με μια ξαφνική κλιματική αλλαγή, που προκάλεσε μεγάλη ξηρασία και εξαφάνισε τη βλάστηση, με αποτέλεσμα η έλλειψη τροφής και νερού να προκαλέσει τον μαζικό θάνατο των ζώων.

Ο Αυστριακός καθηγητής Άμπελ, που ήταν ένας από τους ανασκαφείς της πικερμικής πανίδας, υποστήριξε ότι μία μεγάλη φωτιά, που ξέσπασε στην Πεντέλη από φυσικό αίτιο (ξηρασία, κεραυνός) και επεκτάθηκε σε όλη την Αττική, προκάλεσε πανικό στα ζώα που τρέχοντας να σωθούν έπεσαν στην απότομη χαράδρα του Πικερμίου. Κι έτσι εξηγεί γιατί πολλά οστά από τα άκρα των ζώων που ζουν σε αγέλες παρουσιάζουν κατάγματα.

Τα απολιθωμένα ευρήματα από το Πικέρμι και από άλλες περιοχές της Ελλάδας εκτίθενται στο Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ιδρύθηκε το 1906.

Τα είδη

Στα ζώα της πικερμικής πανίδας περιλαμβάνονται ο Μεσοπίθηκος ο πεντελικός, ο αγριόγατος Φέλις ο αττικός, το Αγκυλοθήριο το πεντελικό, η Καμηλοπάρδαλη η αττική, το ελάφι Πλειόσερβος ο πεντελικός, το Ελλαδοθήριο το ντουβερνόγειο, το μεσογειακό ιππάριο, η Γαζέλα η βραχύκερος, ο Ρινόκερος ο παχύγναθος, το Χαλικοθήριο το γκολντφούσιο, ο ρινόκερος Δικερόριζος ο ανατολικός, ο Μαχαιρόδους ο αφανιστής, ο ελέφαντας Χοιρολοφόδων ο πεντελικός.