Το χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου του δάσους

πηγή: Παναττικό Δίκτυο Κινημάτων Πόλης και Ενεργών Πολιτών
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΘΕΝΤΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

 Της Ελένης Πορτάλιου

 Το χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου της φύσης, ιδιαίτερα των δασών, είναι μακρύ. Συντίθεται από ένα πλέγμα πολιτικών που συγκροτούν το καθ’ ημάς καπιταλιστικό πρότυπο ανάπτυξης και λαμβάνουν τις δυο τελευταίες δεκαετίες ακραίες αντιοικολογικές και αντικοινωνικές μορφές. Τα περιβαλλοντικά εγκλήματα είναι διαρκή αλλά νομιμοποιούνται στο όνομα της κερδοσκοπικής λεηλασίας της φύσης, η οποία θεωρείται ως ανεξάντλητο κεφάλαιο προς εκμετάλλευση.

 Είναι χαρακτηριστικό ότι η απάντηση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ στην οικονομική κρίση βασίζεταισε νέες δραστηριότητες του μεγάλου κατασκευαστικού κεφαλαίου στον εξωαστικό χώρο αλλά και στους πράσινους θύλακες εντός των πόλεων. Τα δάση, η αγροτική γη, οι αδόμητοι χώροι δεν αποτελούν ταμεία ζωής, εστίες βιοποικιλότητας και ύψιστα αγαθά εν ανεπαρκεία, τα οποία πρέπει να προστατευτούν απόλυτα και να πολλαπλασιαστούν, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που αποτελεί το υπ’ αριθμόν 1 διακύβευμα της εποχής μας, αλλά χώρους επέκτασης της πόλης και κάθε αστικής χρήσης στο φυσικό περιβάλλον.

 Οι δυνάμεις καταστροφής είναι πολύ ισχυρές και καθώς εκδηλώνονται σε πολλαπλά επίπεδα του κράτους και της κοινωνίας είναι δύσκολο ν’ αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά από ένα υπαρκτό ήδη αντίπαλο δέος, το οποίο συγκροτείται μέσα στα κινήματα, τους επιστημονικούς φορείς, τις ΜΚΟ όπως το WWF, τις κοινωνικές οργανώσεις και τις πολιτικές μειοψηφίες, που αγωνίζονται στα περιβαλλοντικά μέτωπα.

 Ο νεοφιλελευθερισμός αποδομεί κάθε υπάρχουσα ή προτεινόμενη πολιτική θεσμικής θωράκισης και διαλύει τις υπηρεσίες που έχουν σκοπό την προστασία του δάσους.

  Το θεσμικό χωροταξικό και πολεοδομικό πλαίσιο, που διέπει την ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα στον αστικό χώρο και το φυσικό περιβάλλον, σε βάρος του δεύτερου, είναι διαχρονικά εκτρωματικό και κατά τούτο η σταδιακή δημιουργία του συγκροτεί το βασικό χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου των δασών και της φύσης.

 Η Αττική σκαρφαλώνει στα βουνά με διαρκείς «νόμιμες» επεκτάσεις των σχεδίων πόλης ενώ ταυτόχρονα επιτρέπεται η εκτός σχεδίου δόμηση. Τα χιλιάδες αυθαίρετα, κυρίως βίλες, σε καμένες εκτάσεις νομιμοποιούνται με την ένταξη αυτών των εκτάσεων στο σχέδιο πόλης. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός έχει μια και μοναδική μορφή –αυτή των εντάξεων αυθαιρέτων. 40.000 στρεμ. στις πρόσφατα καμένες περιοχές έχουν ενταχθεί στο σχέδιο πόλης τα τελευταία 20 χρόνια, 25.000 στρεμ. εξ αυτών αποτελούν οικισμούς στο δάσος.

 Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας, επί υπουργίας Α. Τρίτση, επιχείρησε να βάλει μια τάξη στο χώρο. Ανατράπηκε όμως στην πράξη για να φτάσουμε σήμερα στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής – όπως έχει κατατεθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ – που θεσμοθετεί νέο συγκεντρωτισμό στο λεκανοπέδιο, νέες επεκτάσεις όλων των αστικών χρήσεων στον εξωαστικό χώρο – κυρίως στα Μεσόγεια και τη Δυτική Αττική – καθώς και νέους δρόμους στον Υμηττό, ο οποίος σύμφωνα με το οικείο Π. Δ. θα μετατραπεί σε περιαστικό πάρκο.

 Η Πεντέλη αποτελεί για δεκαετίες το φιλέτο γης για κατοικίες μέσα στο δάσος. Όπως καταγράφει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας κ. Μαργαρίτα Αριανούτσου-Φαραγγιτάκη, παραθέτοντας στοιχεία από το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα LUCIFER, «Τα σημαντικότερα, από πλευράς μεγέθους καμένης έκτασης, περιστατικά πυρκαγιών που έχουν καταγραφεί στον αττικό χώρο τα τελευταία 30 χρόνια αφορούν την Πεντέλη: 1978 (Πικέρμι–Ραφήνα), 1981 (Κηφισιά-Πολιτεία), 1982 (Εκάλη-Ραπεντώσα), 1995 (Πικέρμι-Μαυρηνόρα), 1998 (Πικέρμι-Νέα Μάκρη-Ραπεντώσα), χωρίς να συνυπολογίσουμε τα δεκάδες μικρότερης έκτασης περιστατικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η περιοχή γύρω από το Μοναστήρι Νταού Πεντέλης μπορεί να διεκδικήσει ρεκόρ συχνότητας εκδήλωσης φωτιάς».

 Στην Πάρνηθα κάηκαν πριν 2 χρόνια, σύμφωνα με το ΤΕΕ, 40.000 στρεμ. σπάνιου ελατοδάσους, παρά ταύτα το Π.Δ. προστασίας της εξαιρεί εκτάσεις γύρω από το Καζίνο και την Τεχνόπολη. Εναντίον αυτής της εξαίρεσης από την προστασία έχουν ασκηθεί προσφυγές στο ΣτΕ, αυτή που αφορά το Καζίνο εκδικάστηκε και το ΣτΕ απέρριψε στο σημείο αυτό το διάταγμα.

 Αντίστοιχα με την Αττική, οι πολιτικές για την ενέργεια και την εξορυκτική βιομηχανία παραδίδουν τα δάση της Βοιωτίας σε καταστροφές. Ο Κιθαιρώνας και ο Ελικώνας είναι ήδη θύματα αυτής της αναπτυξιακής ασυδοσίας.

 Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής, το Γενικό Χωροταξικό, καθώς και τα Ειδικά Χωροταξικά για τον Τουρισμό και τη Βιομηχανία, συγκροτούν το «νόμιμο» πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής. Πρέπει να αποσυρθούν τώρα το Π.Δ για τον Υμηττό και το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής, να καταργηθεί η εκτός σχεδίου δόμηση και να ανατραπούν οι πολιτικές που αφορούν στη μετατροπή του Κιθαιρώνα σε ενεργειακό και εξορυκτικό βιομηχανικό κέντρο.

 Στο χωροταξικό και πολεοδομικό πλαίσιο, που εγκαθιστά την πόλη μέσα στο δάσος και τη φύση, έρχονται να προστεθούν οι δασοκτόνοι νόμοι και η εν γένει δασική πολιτική, που συγκεκριμενοποιούν με νόμους ή παραλείψεις τις γενικές επιλογές (Νόμος 3208/2003, προσπάθεια αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγματος, έλλειψη δασολογίου, κτηματολογίου και δασικών χαρτών – μη κύρωση αυτών που έχουν ήδη συνταχθεί– κ.λπ.) Φυσικά δεν κηρύσσονται όλες οι καμένες εκτάσεις αναδασωτέες –είναι εύγλωττη η ολιγωρία του ΥΠΕΧΩΔΕ στις πρόσφατες πυρκαγιές– και ελάχιστο τμήμα τους αποκαθίσταται. Χαρακτηριστικά είναι  τα στοιχεία που δίνει το ΤΕΕ: «Σε όλη τη χώρα μόνο 10.920 στρεμ. αναδασώθηκαν το 2007, όταν το 2002 αναδασώθηκαν 16.894 στρεμ., το 1992 45.918 στρεμ. και το 1975, όταν δεν είχαμε τις σημερινές καταστροφές, 30.908 στρεμ. Στην Αττική οι αναδασώσεις το 2004 ήταν μόνο 370 στρεμ., όταν στην Πεντέλη το 1995 και το 1998 κάηκε, κάθε φορά, δάσος σε έκταση άνω των 50.000 στρεμ. και στην Πάρνηθα, το 2007, κάηκε δάσος σε έκταση 40.000 στρεμ., από τα οποία τα 18.000 τον πυρήνα του εθνικού δρυμού. Η κατάσταση δεν άλλαξε ούτε μετά το 2007, αφού αυτή τη χρονιά οι αναδασώσεις ήταν μόνο 2.177 στρεμ. με καταστραφέντα την ίδια χρονιά στην Αττική δάση 50.000 στρεμ. (Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός)».

 Τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αυτές τις ημέρες σχετικά με τις υπηρεσίες και τις χρηματοδοτήσεις είναι, επίσης, εύγλωττα: 97 δισ. ευρώ για εξοπλισμούς – 300 εκ. ευρώ για πυροσβεστικά αεροπλάνα, 3.000  κενές θέσεις πυροσβεστών, 30 - 70% οι ελλείψεις προσωπικού στη δασική υπηρεσία, μόλις 30 εκ. ευρώ στους δήμους για πυροπροστασία, απούσα ηγεσία στο πυροσβεστικό σώμα και ως εκ τούτου τεράστια προβλήματα συντονισμού της κατάσβεσης, που επαφίεται στην αυτοθυσία των πυροσβεστών, των πιλότων και των εθελοντών.

 Εκκρεμούν ακόμα ο ενιαίος φορέας δασοπροστασίας και ο συντονισμός κεντρικών υπηρεσιών και δήμων για την πρόληψη και την καταστολή. Δεν εφαρμόζονται ηλεκτρονικά συστήματα άμεσου εντοπισμού πυρκαγιών και δεν υπάρχουν ούτε καν περιπολίες ελικοπτέρων και δασοφυλάκων τις επικίνδυνες ημέρες.

 Χρειάζεται, λοιπόν, να γίνουν τόσο ριζικές αναθεωρήσεις των δασικών νόμων όσο και αλλαγές στις αρμόδιες δασικές και πυροσβεστικές υπηρεσίες.

 Μέσα από το θεσμικό και διοικητικό πλέγμα, που περιγράφηκε αναλυτικά, προκύπτει, από τη μια, το βάθος και η διαπλοκή των θεμάτων τα οποία αφορούν στη διαπλοκή των δασών και, από την άλλη, η εμπλοκή των συστημικών πολιτικών κομμάτων και των κοινωνικών δυνάμεων που κερδοσκοπούν από την εκμετάλλευση της φύσης. Χρειάζεται, λοιπόν, να γίνει ένα είδος επανάστασης ώστε να ανατραπούν οι ασκούμενες σήμερα πολιτικές. Αλλά γι΄ αυτό προϋπόθεση είναι η μεγαλύτερη μαζικότητα και ο καλύτερος συντονισμός των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που πιστεύουν και αγωνίζονται για τις αναγκαίες ριζικές αλλαγές.