Προτάσεις προς τα σχολεία για αναδασώσεις με δρυς (βελανιδιές)

πηγή: Η Αμαδρυάδα

Α. Με φύτεμα

I. Στην Ελλάδα το φύτεμα στο δάσος γίνεται μόνο τον (Οκτ.), Νοε., Δεκ., Ιαν., (Φεβ.).
Τα δενδρύλλια πρέπει να είναι της ίδιας χρονιάς, δηλαδή αυτά που φύτρωσαν μεταξύ του προηγούμενου Φεβρουαρίου και Μαΐου. Έτσι πρέπει να γίνει για να υπερέχει ο όγκος της ρίζας από εκείνον, του βλαστού.
II. Πρέπει να ανοίξουμε λάκκο διαμέτρου 50 εκ. και βάθους 50 εκ. Αυτό γίνεται μόνο με μηχάνημα, διότι το έδαφος είναι συνήθως πολύ σκληρό!! Θα πρέπει όμως, να γνωρίζουμε ότι τα μηχανήματα κάνουν μεγάλη ζημιά στην φυσική αναγέννηση, γιατί συμπιέζουν το έδαφος, φέρνουν το άγονο έδαφος στην επιφάνεια, κ.λπ.
III. Τον λάκκο που ανοίξαμε πρέπει να τον γεμίσουμε με μαλακό χώμα μέχρι περίπου 30 εκ., για να μπορέσουν οι ρίζες του μικρού δενδρυλλίου που θα φυτέψουμε να εισχωρήσουν γρήγορα προς τα κάτω, ώστε να βρίσκουν νερό και τους καλοκαιρινούς μήνες. (Το πάνω στρώμα ξεραίνεται!). Πάνω στο χώμα τοποθετούμε το δενδρύλλιο και γεμίζουμε το χώρο γύρο του με μαλακό χώμα, χωρίς πέτρες. Πατάμε γύρω–γύρω χωρίς να πατάμε την μπάλα. Στην συνέχεια, κάνουμε στο χείλος του λάκκου, ένα μικρό ανάχωμα για να περιορίζονται τα νερά του ποτίσματος. Τέλος, ποτίζουμε αμέσως, με 1-2 κουβάδες νερό. (Στο φύτεμα είναι απαραίτητο το πότισμα, αλλά συνήθως πρακτικώς ανέφικτο!).

σωστός τρόπος

Επειδή τα παραπάνω δεν εξηγούνται στους εθελοντές που συμμετέχουν στις αναδασώσεις και επειδή συνήθως τα δενδρύλλια που φυτεύονται είναι μεγάλα, το φύτεμα συνήθως γίνεται έτσι:

λάθος τρόπος

Έχω ξεθάψει πολλά τέτοια φυτά. Δυστυχώς δεν συνέρχονται, γιατί το δενδρύλλιο βάλθηκε στον σκληρό και άγονο πάτο του λάκκου όπου δυσκολεύονται οι ρίζες του να προχωρήσουν στο βάθος. Επιπλέον θάφτηκε ο λαιμός* του δενδρυλλίου, γεγονός που προκαλεί πρόβλημα στην υγεία του. Ακόμα και εάν συνεχίσουμε κατά τα άλλα, όπως είναι σωστό, δεν θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν πάντως δώσουμε στους εθελοντές δενδρύλλια ενός έτους, καταλαβαίνουν ότι αν τα τοποθετήσουν στον πάτο του λάκκου θα τα θάψουν, οπότε συνήθως μόνοι τους ρωτούν «τι πρέπει να κάνουμε;».
(*λαιμός του φυτού: σημείο που συναντάει ο βλαστός την ρίζα)

Β. Με σπορά

Οι σπόροι φτάνουν γρήγορα  στις καμένες εκτάσεις. Πολλοί φτάνουν με τον αέρα (π.χ. Χαλέπιο πεύκο Pinus halepensis, σφεντάμια και διάφορες πόες).
Άλλοι όμως χρειάζονται βοήθεια, για παράδειγμα: η κουκουναριά Pinus pinea και οι βελανιδιές Quercus spp., των οποίων οι σπόροι είναι βαριοί και γι’ αυτό μεταφέρονται από πουλιά και ιδιαίτερα από την Κίσσα. Η Κίσσα, ο σημαντικότερος μεταφορέας βελανιδιών στην Ευρώπη, δεν φτάνει όμως μακρύτερα από 4 χιλιόμετρα από εκεί που ζει! Λόγω ανθρώπινων επεμβάσεων (υλοτομία, εκχερσώσεις για οικιστική ανάπτυξη, χωράφια, δρόμοι, αεροδρόμια κ.λπ.) σήμερα απουσιάζουν από μεγάλες εκτάσεις, κουκουναριές και Ήμερες Βελανιδιές. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να τα σπείρουμε εμείς.

Παρακάτω παρουσιάζουμε τις δραστηριότητες που μπορούμε να οργανώσουμε με τα σχολεία:

Ι. Μάζεμα των σπόρων (από Παιδικούς Σταθμούς και Δημοτικά). Το φθινόπωρο, μόλις πέσουν τα βελανίδια από τα δέντρα πρέπει να μαζευτούν γρήγορα, γιατί υπάρχουν πολλά ζώα που τα τρώνε (πουλιά, τρωκτικά, αιγοπρόβατα, γουρούνια κ.λπ.). Η ακριβής εποχή που ωριμάζουν, εξαρτάται από το είδος της βελανιδιάς και την τοποθεσία. Για το λόγο αυτό, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνεργάζονται με τοπικούς ειδικούς. Δυστυχώς, οι υπάλληλοι των δασαρχείων συνήθως, παραδόξως και ανεπίτρεπτα, δεν έχουν ιδέα!!

ΙΙ. Μεγάλωμα των δενδρυλλίων (από Παιδικούς Σταθμούς και Δημοτικά). Ιδανική λύση αποτελούν οι άδειες συσκευασίες  TETRA-PAK από γάλα, ενός ή δύο λίτρων. Η διαδικασία είναι η εξής:
-  Πλένουμε καλά τα δοχεία
-  Ανοίγουμε με ένα καρφί 5-6 τρύπες στον πάτο
-  Γεμίζουμε μέχρι 5 εκ. κάτω από το επάνω χείλος του δοχείου με χώμα χωραφιού.
   (pH>7. ΟΧΙ χώμα για λουλούδια, π.χ. καστανόχωμα, όπου έχει pH<6,5)
-  Βάζουμε «ξάπλα» ένα βελανίδι
-  Γεμίζουμε με χώμα μέχρι επάνω
-  Βάζουμε όλα τα δοχεία δίπλα–δίπλα σε ένα λάκκο με άμμο, ο οποίος βρίσκεται σε ηλιόλουστη τοποθεσία (π.χ. ένα σκάμμα)

-  Ποτίζουμε ανάλογα με τον καιρό, τόσο, όσο χρειάζεται ώστε να είναι το χώμα στα δοχεία, ελαφρά υγρό.
-  Τα δενδρύλλια τα δίνουμε το φθινόπωρο σε Γυμνάσια και Λύκεια για φύτεμα.

Για το φύτεμα (το οποίο απαιτεί πότισμα, βλ. παράγραφο Α), ποτίζουμε τα δοχεία καλά ώστε  να γίνει το χώμα συμπαγές. Μετά ανοίγουμε προσεκτικά με κοπίδι το δοχείο και φυτεύουμε στο λάκκο των 50 Χ 50 εκ.

ΙΙΙ. Σποροφύτευση Βελανιδιάς (από Γυμνάσια και Λύκεια). Γίνεται σε καμένα δάση και σε βοσκοτόπους. Μετά τις πρώτες βροχοπτώσεις, σπέρνουμε τα βελανίδια κατευθείαν στην οριστική τους θέση. Εάν δεν έχουμε τη δυνατότητα να περιφράξουμε, θα σπείρουμε περίπου 100 βελανίδια ανά στρέμμα, έχοντας υπόψη ότι βγαίνουν περίπου τα 10 για τους εξής λόγους: άλλα τρώγονται από τρωκτικά, σε άλλα δεν έγινε αρκετά βαθειά η τρύπα, ενώ άλλα τρώγονται από αιγοπρόβατα ή και άγρια φυτοφάγα ζώα αμέσως μόλις βλαστήσουν.

Καλύτερη λύση, αν υπάρχει έντονος κίνδυνος από βόσκηση και άλλες παρεμβάσεις, είναι να σπέρνουμε μόνο 8 σημεία ανά στρέμμα. Ανοίγουμε στο κάθε σημείο 5 διαφορετικές τρύπες διαμέτρου 20 εκ. και βάθους 30 εκ. και σπέρνουμε στην κάθε μια από ένα βελανίδι. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλό να έχουν σημανθεί τα σημεία σποράς από ειδικούς. Η επιτυχία είναι σχεδόν 100% σίγουρη. Η παρακολούθηση της ανάπτυξης των δενδρυλλίων (π.χ. κλάδεμα για επιτάχυνση της ανάπτυξής τους) διευκολύνεται πολύ με αυτές τις μικρές τοπικές περιφράξεις, γιατί βρίσκουμε εύκολα τα σημεία σποράς.

Γ. Με υποστήριξη της φυσικής αναβλάστησης

Σε αυτή τη δραστηριότητα, μπορούν να βοηθήσουν σχολεία πρόσκοποι και άλλες τοπικές ομάδες. Περιλαμβάνει αναπτυξιακό κλάδεμα, αραίωμα (κυρίως σε πεύκα) και ενδεχόμενες μικρές ατομικές περιφράξεις. Οι περιφράξεις μεμονωμένων νεαρών δενδρυλλίων, είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση σε μέρη όπου υπάρχει άφθονη φυσική σπορά και αναγέννηση, αλλά η αναδάσωση εμποδίζεται από την υπερβόσκηση (π.χ. δάση Ξηρόμερου).

Ίρις Θεοδωρίδου, Ελ. Βενιζέλου 173β, Τ.Κ. 14671 Ν. Ερυθραία
Τηλ. /Fax 22950 23149
Ε-Mail: iristheodoridou@gmail.com