Ιδανική λύση η κομποστοποίηση

Θα απαλλάξει τους χώρους υγειονομικής ταφής από τον όγκο οικιακών αποβλήτων και θα μας δώσει εξαιρετικό φυτόχωμα

Του ΓΙΑΝΝΗ ΕΛΑΦΡΟΥ

Κάντο όπως η φύση. Τελικά, πολλές φορές οι πιο σύγχρονες λύσεις είναι αυτές που μελετούν πώς λειτουργεί η φύση και κινούνται ανάλογα, σε επιστημονικό επίπεδο βεβαίως. Τη φυσική διαδικασία δημιουργίας χούμους, δηλαδή εδαφοβελτιωτικού ή κομπόστ, ακολουθεί η κομποστοποίηση. Περί τίνος πρόκειται; Ο μεγαλύτερος όγκος των οργανικών απορριμμάτων (από υπολείμματα φρούτων και λαχανικών στην κουζίνα μας, μέχρι κλαδέματα από κήπους και πάρκα) μπορεί, μέσα από μια απλή διαδικασία που απαιτεί κάποιο χώρο, αρκετό χρόνο και... γαιοσκώληκες, να μας απαλλάξει από τον όγκο των αποβλήτων αυτών και στη θέση τους να μας δώσει εξαιρετικό φυτόχωμα.

Υπάρχει υλικό; Σύμφωνα με όλους τους υπολογισμούς, το 35% τουλάχιστον κατά βάρος των οικιακών αποβλήτων είναι οργανικά υλικά και το μεγαλύτερο μέρος τους είναι απολύτως κατάλληλο για κομποστοποίηση. Εάν σε αυτά προσθέσουμε και τα οργανικά υλικά που προκύπτουν σε δημοτικό επίπεδο, συνειδητοποιούμε ότι ένα μεγάλο μέρος (πάνω από 20%) των όγκων που πηγαίνουν στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής για ακριβή διαχείριση και ανώφελη ταφή θα μπορούσε να αποτραπεί. Να το πάμε και πιο μακριά; Με ένα συνδυασμό της ανάκτησης - επαναχρησιμοποίησης υλικών, της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης, η ποσότητα των απορριμμάτων που θα προοριζόταν για τελική διαχείριση (ταφή ή άλλη λύση) θα μπορούσε να φτάσει στο 20% των σημερινών τεράστιων όγκων. Με τέτοιες ποσότητες το θέμα της ανεύρεσης χώρων διαχείρισης και ταφής σίγουρα θα είχε πολύ πιο εύκολες απαντήσεις. Στην Ελλάδα, παρότι υπάρχουν μεγάλες ανάγκες σε κομπόστ (τόσο για τον εμπλουτισμό του εδάφους όσο και για την κάλυψη πληγών, όπως λατομεία) η κομποστοποίηση εξακολουθεί να είναι σχεδόν άγνωστη λέξη, τόσο σε επίπεδο περιφερειακών σχεδιασμών όσο και σε οικιακό επίπεδο. Ισως γιατί έχει ένα «μειονέκτημα»: είναι φθηνή μέθοδος και δεν δημιουργεί μεγάλο περιθώριο κερδοφορίας...

Χρειάζονται λίγος χώρος, αρκετή διάθεση, κατάλληλη γνώση

Μπορεί να μοιάζει σύνθετη σαν λέξη, αλλά η κομποστοποίηση είναι μια σχετικά απλή διαδικασία, η οποία πραγματοποιείται και στη φύση και μπορεί να γίνει από όλους. Εξάλλου όλα τα νοικοκυριά διαθέτουν την πρώτη ύλη, δηλαδή τα οργανικά υλικά και απορρίμματα. Αυτό που χρειάζονται είναι λίγο χώρο, αρκετή διάθεση και την κατάλληλη γνώση.

Με την κομποστοποίηση μετατρέπονται τα οργανικά απόβλητα σε μια σκούρα ουσία, η οποία λέγεται κομπόστ ή χούμους ή εδαφοβελτιωτικό. Η κομποστοποίηση είναι ένας άμεσος και σημαντικός τρόπος ανακύκλωσης. Εχει υπολογιστεί ότι το 35% των οικιακών απορριμμάτων μπορούν να κομποστοποιηθούν, μειώνοντας δραστικά τον όγκο των απορριμμάτων που πηγαίνουν για ταφή.

Στην πραγματικότητα η κομποστοποίηση είναι ένας πολύ παλιός τρόπος βελτίωσης του χώματος. Η λέξη compost με τη σημερινή της έννοια εμφανίζεται το 1580 στην Αγγλία. Σήμερα επανέρχεται με νέα δυναμική, για την αντιμετώπιση του σύγχρονου προβλήματος των απορριμμάτων.

Δύο τρόποι

Ενα σύγχρονο νοικοκυριό μπορεί να ρίξει για κομποστοποίηση υπολείμματα και φλούδες φρούτων και λαχανικών, απορρίμματα κουζίνας (τσόφλια αυγών, υπολείμματα καφέ και φίλτρων), χαρτοπετσέτες και χαρτί κουζίνας, κλαδέματα (εάν έχει κήπο) κ.λπ.

Η οικιακή κομποστοποίηση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: ή με τον σχηματισμό ενός σωρού στην αυλή του σπιτιού (εάν υπάρχει βεβαίως) ή μέσα σε ένα κάδο κομποστοποίησης.

Ο κάδος κομποστοποίησης (αγορασμένος ή κατασκευασμένος) μπορεί να έχει διάφορες διαστάσεις, ενώ κυκλοφορούν και σε μικρές διαστάσεις (π.χ. 1 μέτρο πλάτος, 1 βάθος, 70 εκατοστά ύψος), που χωράει ακόμα και σε ένα μικρό μπαλκόνι.

Πληθώρα κάδων

Οπως μας ενημερώνει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης (στην ιστοσελίδα της οποίας μπορούμε να βρούμε πολλές πληροφορίες για την κομποστοποίηση) σήμερα κυκλοφορεί πληθώρα σχετικών κάδων: πλαστικοί, ξύλινοι, μεταλλικοί, κεραμικοί, διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, ακόμα και συσκευές που λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα και μπορούν να μετατρέπουν όλα τα οικιακά οργανικά σε κομπόστ, μέσα στην κουζίνα (σε μέγεθος φούρνου μικροκυμάτων), κομποστοποιητές κατάλληλοι για ένα ξενοδοχείο, ένα χωριό ή μια γειτονιά. Το κόστος ενός κάδου (μαζί με τους απαραίτητους γαιοσκώληκες), που μπορεί να καλύψει ένα νοικοκυριό, είναι περίπου 80 - 100 ευρώ. Μεγαλύτεροι κάδοι, οι οποίοι θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στον ακάλυπτο κάποιας πολυκατοικίας και να καλύψουν 4 - 5 οικογένειες, κοστίζουν από 120 ευρώ.

Οι «εργάτες» της κομποστοποίησης είναι τα βακτήρια, οι μύκητες και άλλα μικρόβια, με τη βοήθεια και άλλων μεγαλύτερων οργανισμών. Καθώς αποδομούνται τα οργανικά υλικά του σωρού, παράγεται διοξείδιο του άνθρακα, θερμότητα και νερό. Υπάρχει πρόβλημα δυσάρεστης οσμής; Σύμφωνα με τους ειδικούς, εάν ο κάδος ή ο σωρός ανακατώνονται τακτικά για να αερίζονται, εξαφανίζεται η ενοχλητική μυρωδιά. Και αυτό γιατί οξυγονώνεται το υλικό και εξοντώνονται οι αναερόβιοι μικροοργανισμοί που ζουν σε απουσία οξυγόνου. Η διαδικασία κομποστοποίησης διαρκεί συνήθως τρεις με τέσσερις μήνες.

Kοινωνικό όφελος και προσωπικό

Τι οφέλη όμως θα έχει ένα νοικοκυριό που θα κάνει κομποστοποίηση στο σπίτι του; Κατ' αρχάς, εάν έχει κήπο ή φυτά, μπορεί να παράγει εδαφοβελτιωτικό υλικό καλής ποιότητας, έτσι ώστε να αναβαθμίζει το χώμα χωρίς να καταφεύγει στην αγορά. Eχει υπολογιστεί ότι μια οικογένεια που έχει αρκετά φυτά μπορεί να εξοικονομήσει περίπου 30-50 ευρώ το χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποσβέσει το κόστος αγοράς του κάδου μέσα σε δύο χρόνια.

Βεβαίως, μεγαλύτερο είναι το όφελος σε δημοτικό και κοινωνικό επίπεδο, με τρόπο που επιστρέφει σε όλους μας. Με την απομάκρυνση από τη διαδικασία διαχείρισης σκουπιδιών μεγάλου μέρους των οργανικών αποβλήτων και τη διοχέτευσή τους για κομποστοποίηση, ελαφρύνεται το σύστημα αποκομιδής.

Μειώνονται τα σκουπίδια που πρέπει να συλλεχθούν, μειώνονται τα δρομολόγια των απορριμματοφόρων, μειώνονται οι όγκοι που φτάνουν στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής για θάψιμο, με αποτέλεσμα να αντέχουν περισσότερο οι χώροι, να μη χρειάζονται νέοι ανεπιθύμητοι χώροι ταφής. Εξοικονομούνται χώρος και χρήματα. Υπολογίζεται από την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης ότι ένα νοικοκυριό τεσσάρων ατόμων, που κάνει συστηματικά οικιακή κομποστοποίηση, εκτρέπει από τα σκουπίδια περίπου 450 - 650 κιλά οργανικά απορρίμματα ετησίως. Εάν υπολογίσουμε ως μέσο συνολικό κόστος διαχείρισης απορριμμάτων για έναν δήμο τα 200 ευρώ ανά τόνο, προκύπτει ότι ο δήμος μπορεί να εξοικονομεί 90 - 130 ευρώ ετησίως ανά κάθε κάδο, που λειτουργεί αποτελεσματικά. Με βάση αυτό τον υπολογισμό, ένας δήμος θα μπορούσε ακόμη και να επιδοτήσει την αγορά των οικιακών κάδων, εφόσον θα κάνει απόσβεση μέσα σε ένα χρόνο.

Πρόταση οικολογικών οργανώσεων

Για να εκτρέψουμε ένα μεγάλο μέρος από τα σκουπίδια μας προς την κομποστοποίηση δεν αρκεί το οικιακό μέρος της. Απαιτείται να ενταχθεί η μέθοδος αυτή στη δημόσια προσπάθεια για τη διαχείριση των απορριμμάτων, να ενταχθεί στα επιχειρησιακά σχέδια των Περιφερειών και στο πρόγραμμα των δήμων. Μέχρι σήμερα η δημόσια προσπάθεια εξαντλείται σε δύο μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, στο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης στα Ανω Λιόσια και στην αντίστοιχη δημοτική ΔΕΔΙΣΑ στα Χανιά. Οι δύο αυτές μονάδες διαχειρίζονται ανάμεικτα σκουπίδια, από τα οποία αποσπούν τα ανακυκλώσιμα υλικά και στη συνέχεια και το υλικό κομποστοποίησης. Παρότι η ποιότητα κομπόστ που βγάζουν είναι αρκετά καλή, δεν μπορεί να αποκλειστεί η ύπαρξη ανεπιθύμητων υπολειμμάτων (όπως για παράδειγμα βαρέα μέταλλα). Βεβαίως, το υλικό αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για αποκατάσταση χωματερών και ΧΥΤΑ, λατομείων και μεγάλων οδικών έργων, αλλά θέλει έλεγχο και πιστοποίηση για να αξιοποιηθεί σε χωράφια με καλλιέργειες. Μπορεί να καλύψει όμως πραγματικές ανάγκες.

Πολύ καλύτερα αποτελέσματα -και στο επίπεδο της ποιότητας του κομπόστ- θα έχουμε εάν υλοποιηθεί η πρόταση οικολογικών οργανώσεων για τη διαλογή των οργανικών υλικών στην πηγή, μέσα από ειδικούς κάδους που θα τοποθετήσουν οι δήμοι. Πρόκειται για μέρος μιας συνολικής πρότασης, που περιλαμβάνει την τοποθέτηση τεσσάρων διαφορετικών κάδων (χαρτί, υλικά συσκευασίας, οργανικά, υπόλοιπα σκουπίδια). Τα οργανικά υλικά θα πηγαίνουν σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, όπου θα απλώνονται τα σειράδια, δηλαδή οι μακρόστενοι σωροί δημιουργίας του κομπόστ.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα συμφέρουσα, από οικονομική και περιβαλλοντική σκοπιά, πρόταση. Το κόστος και ο χρόνος δημιουργίας μιας μονάδας κομποστοποίησης είναι πολύ μικρά σε σχέση με άλλες τεχνολογίες. Μπορεί να γίνει σε σχετικά κοντινές αποστάσεις από τους οικισμούς, χωρίς αντιδράσεις των κατοίκων, καθώς οι οχλήσεις είναι ελάχιστες. Μειώνεται έτσι το κόστος μεταφοράς, που αποτελεί μεγάλο μέρος των συνολικών εξόδων. Η κομποστοποίηση δεν παράγει τοξικά αέρια ή καρκινογόνες ουσίες, ούτε τοξικά στερεά κατάλοιπα, αλλά μικρές ποσότητες μη επιθυμητών αδρανών στερεών υπολειμμάτων, που μπορούν να ταφούν σε ΧΥΤΥ.

Δεν τη θέλουν, γιατί δεν θα κερδίσουν

«Στην Ελλάδα θα έπρεπε να ήταν υποχρεωτική η κομποστοποίηση, ανεξάρτητα από το πρόβλημα διαχείρισης των απορριμμάτων. Αφενός, γιατί το έδαφος της χώρας είναι αρκετά φτωχό σε οργανικά στοιχεία και, αφετέρου, γιατί το 35% απειλείται με ερημοποίηση. Η λίπανση και ενίσχυση των χωραφιών γίνεται κατά κύριο λόγο με χημικά προϊόντα, που δηλητηριάζουν το περιβάλλον. Εχουμε εκτιμήσει ότι και όλα τα οργανικά να τα μετατρέπαμε σε κομπόστ, θα καλύπταμε μόλις το 1% των αναγκών! Τελικά, δεν υπάρχει τίποτα πιο λογικό από το να ξαναγυρίζει η φλούδα του αγγουριού στη φύση, από το να την πετάμε σε χωματερή». Ο πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, Φίλιππος Κυρκίτσος, είναι κατηγορηματικός στην ανάγκη να ενισχυθεί η κομποστοποίηση, κατ' αρχάς για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος.

Είναι όμως και οικονομικά επωφελής η κομποστοποίηση. «Κομπόστ προερχόμενο από προδιαλεγμένα οργανικά, από διαλογή στην πηγή σε ειδικούς κάδους, μπορεί να είναι εξαιρετικά ποιοτικό και να διατεθεί για αγροτικές καλλιέργειες βρώσιμων φυτών», σημειώνει ο κ. Κυρκίτσος. «Στην Ευρώπη, παρόμοιο φυτόχωμα πουλιέται από 300 - 600 ευρώ ο τόνος. Στην Ελλάδα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στις βιολογικές καλλιέργειες», συμπληρώνει.

Παρότι όμως η κομποστοποίηση είναι λύση πολύ φιλική προς το περιβάλλον και σχετικά οικονομική, δεν προκρίνεται στους περιφερειακούς σχεδιασμούς για τη διαχείριση απορριμμάτων. Ισως τελικά το μειονέκτημά της είναι ότι είναι... φθηνή και δεν επιφέρει κέρδη στους εργολάβους των σκουπιδιών! «Δεν προωθείται η κομποστοποίηση, γιατί προωθούνται ακριβές τεχνολογίες, όπως η καύση, με μεγάλο περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος. Απεναντίας, ένας χώρος κομποστοποίησης, που θα μπορεί να επεξεργάζεται 300.000 τόνους προδιαλεγμένων οργανικών υλικών τον χρόνο, δεν κοστίζει πάνω από 20 εκατ. ευρώ. Αυτή την περίοδο προκηρύσσονται τα έργα σε όλη την Ελλάδα, χωρίς να έχουμε εξετάσει τη δυνατότητα υλοποίησης της πλέον οικονομικής λύσης. Πρόκειται για έργα που θα μας δεσμεύσουν για 50 και πλέον χρόνια. Εάν γίνει ένα πανάκριβο εργοστάσιο καύσης ή μια μεγάλη μονάδα βιοξήρανσης, πολύ δύσκολα θα εγκαταλειφθούν. Γι' αυτό πρέπει να το ξανασκεφτούμε, πριν να είναι αργά!», τονίζει ο κ. Κυρκίτσος.

πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (24/10/2011)