19-20 Ιουλίου 2022: το χρονικό ενός serial εγκλήματος

ρέμα Δασαμάρι, 20/7/2022

Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από την περσινή πυρκαγιά στο ανατολικό Πεντελικό, που έκαψε συνολικά 28.000 στρ. περίπου, εκ των οποίων τα 16.000 ήταν δάση και δασικές εκτάσεις χαλεπίου πεύκης. Η πυρκαγιά έφτασε μέχρι το ορεινό Πικέρμι και για πολλοστή φορά κατέκαψε τη δασική έκταση Δασαμάρι και το ομώνυμο ρέμα. Το Δασαμάρι παραδόθηκε απροστάτευτο στην πύρινη λαίλαπα, η οποία επί ώρες έκαιγε αργά τη βλάστηση που είχε αναγεννηθεί (με τεχνητή αναδάσωση από την πρωτοβουλία «Δασαμάρι S.O.S.», αλλά κυρίως με φυσική αναδάσωση) μετά την παλιότερη πυρκαγιά της 23ης-24ης Αυγούστου 2009 .

Ας θυμηθούμε όμως πώς ξεκίνησε αυτό το επεισόδιο του serial... Στις 13 Απριλίου 2021 ο δήμαρχος Ραφήνας, ένας serial εχθρός του δάσους, εκτόξευσε μια ιδιαίτερης επικινδυνότητας δήλωση-πυροτέχνημα αποποιούμενος τις διοικητικές ευθύνες του στη δασική περιοχή Δασαμάρι, διατεινόμενος ότι «το οικοσύστημα αυτό ανήκει ξεκάθαρα στα διοικητικά όρια του Δήμου Πεντέλης και ουδεμία σχέση έχει με τη διαχείρισή του». Πρόφασή του ήταν ένα ζήτημα επουσιώδες και εντελώς γραφειοκρατικό: ο μη καθορισμός των ορίων μεταξύ Πεντέλης και Πικερμίου από κάποια Επιτροπή Ορίων. Η δήλωσή του πήρε δημοσιότητα μέσω δηλώσεών του στις «επίσημες» ιστοσελίδες του Δήμου και με προσωπική του ανάρτηση στην πλατφόρμα διοικητικής κοινωνικής δικτύωσης facebook...

13/4/2021: Δήλωση δημάρχου Ραφήνας σε τοπικό iFerefono

Καταγγείλαμε άμεσα τις ανεύθυνες δηλώσεις του δημάρχου Ραφήνας λίγο πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου και στείλαμε 3 (τρεις!) επιστολές προς την κεντρική διοίκηση ζητώντας να αναλάβει κάποιος την ευθύνη για την Πολιτική Προστασία της περιοχής καθώς και να την εντάξει στον σχεδιασμό πυροπροστασίας/δασοπροστασίας που καθορίζεται από το σχέδιο αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών «Ιόλαος» [ΑΔΑ: 6ΖΓ9Ω16-4ΕΩ].

Ολα όσα προμηνύονταν και φοβόμασταν έγιναν πραγματικότητα το βράδυ της 19ης-20ής Ιουλίου 2022. Η φωτιά που ξεκίνησε από το Βαγιάτι, το απόγευμα της 19ης Ιουλίου, επεκτάθηκε προς το Ντράφι και μετά τα μεσάνυχτα άρχισε να καίει το ανυπεράσπιστο Δασαμάρι έρποντας αργά μέχρι το πρωί. Το καταγγελθέν έλλειμμα πυροπροστασίας της δασικής έκτασης τεκμηριωνόταν με τον πιο μακάβριο τρόπο. Ολες αυτές τις ώρες, στους δασικούς δρόμους της δασικής έκτασης δεν εμφανίστηκε ούτε ένα πυροσβεστικό όχημα. Η Πολιτική Προστασία κινήθηκε αυστηρά ...εντός των καθορισμένων από τον δήμαρχο Ραφήνας διοικητικών ορίων. Σε σχετική αναφορά μας προς την Εισαγγελία Εφετών Αθήνας γράψαμε τότε:

[...] Η φωτιά εισήλθε στο δασικό Δασαμάρι από τα βόρεια (οδό Βεργίνας) περίπου στις 3:00 π.μ. της 20ης Ιουλίου και επί 5 ώρες κατέβαινε αργά προς τα νότια τις λοφοσειρές, εισερχόμενη και στο ρέμα Δασαμάρι (που αποτελεί όριο του οικισμού Διώνη με το δασικό Δασαμάρι) όπου επιταχύνθηκε και εντάθηκε λόγω του φυσικού φαινομένου Bernoulli. Κατά τις 8:15 π.μ. η φωτιά είχε κατακάψει όλη τη δασική έκταση (περίπου 3.500 στρ.), το ρέμα Δασαμάρι καθώς και το ρέμα Βαλανάρη (που αποτελεί όριο του Ντραφίου με το δασικό Δασαμάρι).
Στο δασικό Δασαμάρι υπάρχει δίκτυο δασικών δρόμων όπου καθόλη τη διάρκεια της φωτιάς δεν εμφανίστηκε ούτε ένα πυροσβεστικό όχημα, ούτε του Πυροσβεστικού Σώματος ούτε της Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου, ώστε να ανασχέσουν το μέτωπο της φωτιάς που κατέβαινε αργά προς τα νότια. Ακόμα και στην οδό Επτανήσων της Διώνης, που εφάπτεται του ρέματος Δασαμάρι, δεν υπήρξε διάταξη πυροσβεστικών οχημάτων για την ανάσχεση της φωτιάς. Μόνο ένα όχημα του Πυροσβεστικού Σώματος στάθμευε για κάποια ώρα άπραγο στην οδό Νεοπτολέμου διότι «είχε μόνο έναν τόνο νερού». Η συντονισμένη διάταξη πυροσβεστικών στους δασικούς δρόμους, στην οδό Επτανήσων αλλά και στην λεωφόρο Αχαιών του Ντραφίου θα είχε αποτρέψει την καταστροφή του δασικού οικοσυστήματος καθώς και τη γιγάντωση της φωτιάς που εισήλθε τελικά στους οικισμούς. Επίγειες πυροσβεστικές δυνάμεις εμφανίστηκαν στα νότια της οδού Επτανήσων αφού η φωτιά είχε κατακάψει το δασικό Δασαμάρι.
Γι' αυτήν την καταστροφή της δασικής έκτασης ευθύνες έχουν η τοπική και η κεντρική διοίκηση.

Ομως, η καταστροφή είχε συνέχεια και μετά την πυρκαγιά. Μια εβδομάδα μετά τη φωτιά και ενώ τα πρώτα σημάδια αναβλάστησης είχαν αρχίσει να εμφανίζονται στα καμένα —πρώτες οι καλαμιές!— ξεκίνησε ο χορός των επικερδών εργολαβιών. Ανεξέλεγκτη δενδροκτονία από εργολάβους του Δήμου Ραφήνας σε όλο το ορεινό Πικέρμι. Πανύψηλοι υγιείς ευκάλυπτοι πετσοκόπηκαν και καρατομήθηκαν χωρίς επίβλεψη του Δασαρχείου, χωρίς μελέτες, χωρίς πίνακες υλοτομίας, κατά παράβαση των επιστημονικών κανόνων που απαιτούν αναμονή μέχρι και την επόμενη άνοιξη μετά τη φωτιά, ώστε να δοθεί χρόνος στη χλωρίδα να αντιδράσει και να φανεί τι θα επιζήσει.

Ευκάλυπτος ισοπεδωμένος μέχρι τη ρίζα,
«τροποποιημένος» σε ποώδες φυτό.
(Για να μην φτάνει ούτε καν στο μπόϊ του...)

Ταυτόχρονα, μεγάλα σκαπτικά μηχανήματα της Περιφέρειας Αττικής εισέβαλαν στα ρέματα εκχερσώνοντας μεγάλες εκτάσεις στις κοίτες και τα πρανή για να καθαρίσουν φράγματα και αναβαθμούς. Ηταν φανερό ότι παραβίαζαν τους κανόνες της αειφόρου διαχείρισης, που απαιτούν η συντήρηση των φραγμάτων να γίνεται με μηχανήματα εκτός κοίτης ή μικρών διαστάσεων και βάρους (Bobcat), σε συνδυασμό με χειρονακτική εργασία.

Με μια ανοιχτή επιστολή προς το Δασαρχείο Πεντέλης, 4 συλλογικότητες ζητήσαμε, μεταξύ άλλων, (α) να συνταχθεί μελέτη για τα δέντρα που πρέπει να κοπούν (πίνακες υλοτομίας) και για εκείνα που θα επιζήσουν, καθώς και να επιβλέπονται οι σχετικές εργασίες και (β) να εκδοθεί άδεια για τον καθαρισμό των ρεμάτων, φραγμάτων και αναβαθμών και να επιβλέπονται επίσης οι εργασίες. Δυστυχώς, το Δασαρχείο Πεντέλης αποδείχτηκε πολύ κατώτερο των περιστάσεων, αφού αποκαλύφθηκε ότι μια εβδομάδα μετά την πυρκαγιά της 19ης-20ής Ιουλίου εξέδωσε απόφαση με την οποία εκχωρούσε στόν εχθρό του δάσους την άδεια επέμβασης σε περιοχές που υπάγονταν στη δική του αρμοδιότητα (του Δασαρχείου). Γιατί το Δασαρχείο κατάντησε να απεμπολεί τον κρίσιμο και ουσιαστικό ρόλο του; Η εδώ και τρεις δεκαετίες υποστελέχωση των Δασαρχείων και εν γένει των Δασικών Υπηρεσιών ουδόλως δικαιολογεί τον αυτοευτελισμό τους.

Το δασικό Δασαμάρι σήμερα

Σήμερα, ένα χρόνο μετά την πυρκαγιά, η επακόλουθη διάβρωση του εδάφους έχει μετατρέψει το δασικό Δασαμάρι σε πέτρινη θερμάστρα που αντανακλά τη θερμότητα του Αττικού καύσωνα. Το αργό πέρασμα της φωτιάς, που έκαψε σε βάθος τη βλάστηση, θα έχει σαν συνέπεια τη μεγάλη καθυστέρηση της φυσικής αναδάσωσης. Παρ' όλ' αυτά, το φυσικό οικοσύστημα στο Δασαμάρι θα αναγεννηθεί! Με τους δικούς του αργούς ρυθμούς, που δεν υποτάσσονται στην ανθρώπινη αντίληψη του χρόνου.

Μας ανησυχεί βέβαια μια πρόσφατη απόφαση του δημάρχου Ραφήνας [ΑΔΑ: 9ΩΘΣΩ16-Ω9Φ] για την απευθείας ανάθεση του έργου της βελτίωσης οδών δασικού δικτύου (η ανάθεση έχει ήδη πραγματοποιηθεί). Ο εχθρός του δάσους αποφασίζει να παρέμβει «βελτιωτικά» στον κεντρικό χωματόδρομο που διατρέχει από νότο προς βορρά την κορυφογραμμή της δασικής έκτασης Δασαμάρι. Στην απόφαση γίνονται οι ακόλουθες αναφορές:

Βελτίωση βατότητας και αποκατάσταση δασικής οδού σε βραχώδες έδαφος [...] περίπου 1.750 μέτρων και πλάτους 3,0μ., ώστε να καταστεί προσβάσιμο σε οχήματα [...] εκατέρωθεν θα κατασκευαστούν αποχετευτικές τάφροι επαρκούς διατομής [...] εκθάμνωση, κοπή, εκρίζωση και απομάκρυνση δένδρων, ανεξαρτήτως περιμέτρου, σε οποιαδήποτε απόσταση.

Δεν παραβλέπουμε τα πολλά αρνητικά τεχνικά ζητήματα που προκύπτουν από αυτήν την απόφαση, αλλά για την ώρα θα μείνουμε στα ακόλουθα:

• Ο δήμαρχος που αποποιείται τις διοικητικές ευθύνες του στην περιοχή, πώς μπορεί να αναθέτει «βελτιωτικά» έργα στην περιοχή; Ή μήπως η αποποίηση έληξε μετά την πυρκαγιά;
• Ο κεντρικός δασικός χωματόδρομος στο δασικό Δασαμάρι πράγματι δεν είναι προσβάσιμος σε συμβατικά οχήματα (αν και κατά καιρούς εμφανίζονταν διάφορα τζιπ κυνηγών). Είναι όμως προσβάσιμος στα ειδικά πυροσβεστικά οχήματα τα οποία μπορούν να κινηθούν και σε κακοτράχαλους δρόμους. Προς όφελος τίνος λοιπόν «βελτιώνεται» ο κεντρικός χωματόδρομος στο Δασαμάρι;

To be continued...